„Jacek Purchla” – książki

„Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa to jedna z najstarszych – nieprzerwanie działających – polskich organizacji społecznych. Jego celem jest prowadzenie badań naukowych nad historią, sztuką i kulturą Krakowa, upowszechnianie wiedzy o Krakowie, utrwalanie poszanowania dla pamiątek i zabytków miasta, troska o ich stan i ochronę. Towarzystwo budowało i buduje kapitał społeczny na rzecz propagowania dziejów i skutecznej ochrony dziedzictwa kulturowego Krakowa. Szczególną formą prowadzonej przez nasze Towarzystwo naukowej debaty, a równocześnie popularyzowania jej wyników stały się organizowane od niemal 40 lat doroczne sesje z cyklu Kraków w Dziejach Narodu oraz będące ich owocem tomy serii wydawniczej pod tym samym tytułem. Tematem 39. sesji jest Dziedzictwo Krakowa w procesie transformacji. Po raz trzeci w długiej historii naszych sesji naukowych odchodzimy dzisiaj od tradycyjnej formuły analizy stanu badań i problematyki związanej z konkretnym rozdziałem dziejów Krakowa. Przedmiot naszych rozważań na sesji, która odbyła się 13 kwietnia 2019 roku w gościnnych progach Muzeum Krakowa, wynikał nie tylko z naszej nieustannej troski o stan zakumulowanego w naszym mieście dziedzictwa kulturowego, ale i z przekonania, że to niezwykłe patrymonium jest nie tylko balastem przeszłości, ale kapitałem, który przesądza o sukcesie Krakowa w jego grze o miejsce na mapie Europy. Po raz pierwszy wpisaliśmy w program naszych sesji problematykę zabytkowego zasobu Krakowa w roku 1990. Nie był to przypadek. Był to czas przełomu i rodzenia się samorządu. Dosłownie kilkanaście dni po pamiętnych wyborach z 27 maja 1990 roku, kiedy w Krakowie zaczynaliśmy pisać nowy rozdział historii naszego miasta, TMHiZK zorganizowało sesję pod tytułem Przeszłość i przyszłość zabytkowego Krakowa. Był to nie tylko bilans zamknięcia i bilans otwarcia, ale także rejestr naszej samoświadomości na granicy epok. Sesja nr 26 w roku 2006 nosiła tytuł Krajobraz Krakowa wobec zagrożeń. Dziś pytamy: W jakim punkcie jesteśmy po 30 latach od polskiej bezkrwawej rewolucji roku 1989? Jak zmieniło się i zmienia nasze myślenie o dziedzictwie i jak rozumiemy dzisiaj nasze obowiązki wobec patrymonium Krakowa?” prof. dr Jacek Purchla

Żyjemy w epoce dziedzictwa, które ma – jak mówi profesor Jacek Purchla - swoją dynamikę, i to my dzisiaj codziennie decydujemy o tym, co z ogółu dziedziczonych dóbr kultury zamierzamy przyjąć i za co gotowi jesteśmy wziąć odpowiedzialność. Sukcesy programów światowego dziedzictwa kultury UNESCO i dziedzictwa ludzkości UNESCO symbolizują dziś jego globalny wymiar. Międzynarodowej dyskusji nad dziedzictwem i jego ochroną towarzyszy spektakularny rozwój teorii dziedzictwa. W języku angielskim pojawił się nawet nowy termin heritology, określający dyscyplinę, która w myśleniu o dziedzictwie integruje tak różne dziedziny wiedzy, jak z jednej strony nauki humanistyczne, z drugiej zaś ekonomię i teorię zarządzania, prawo i planowanie przestrzenne.Najnowszy wybór wywiadów z profesorem Jackiem Purchlą pozwala na szerokie spojrzenie na szybko zmieniającą się relację między przeszłością a przyszłością. To również ważny rozdział syndromu Krakowa u progu XXi wieku.

Zawarte w książce refleksje dotyczą fenomenu Krakowa w ciągu ostatnich dwóch stuleci. Trwałość i siła stygmatu stołeczności Krakowa to intrygujący dla urbanologa przykład znaczenia dziedzictwa materialnego i niematerialnego jako czynnika rozwoju miasta. Tego niezwykłego zjawiska nie można oderwać od kontekstu politycznego. Relacja pomiędzy miastem a polityką to w przypadku Krakowa nie tylko funkcja polskiego losu! Kraków to także Europa Środka, w której przez dwieście ostatnich lat wiele razy zmieniały się granice i systemy polityczne. Doświadczenie Krakowa przypomina, że miasto to proces długiego trwania, ale uświadamia też znaczenie dziedzictwa kulturowego, pamięci i tożsamości dla rozwoju. Pokazuje czytelnie, jak systemy polityczne i ideologie determinowały kształt procesów urbanizacyjnych. W jakim więc stopniu polityka i systemy polityczne wpływają na kształt i znaczenia miasta – jako procesu, jako funkcji, jako idei, jako formy, jako zwierciadła cywilizacji? Co wynika z lekcji XX wieku, ale i z lekcji ostatniego ćwierćwiecza, gdy miasto przeżywa tak gwałtowną zmianę? Czy historia i pamięć są czynnikiem rozwoju, czy raczej balastem w procesie modernizacyjnej zmiany? Na te i inne nurtujące mnie pytania próbuję odpowiedzieć w artykułach poświęconych Mojemu Miastu. ze Wstępu Jacka Purchli

Książka stanowi interesujący zbiór nowoczesnych i interdyscyplinarnych studiów. W każdym z nich podjęta została odrębna tematyka z zakresu historii, dziedzictwa kulturowego, kwestii społecznych i samorządowych oraz innych dziedzin. Motywem spajającym całość są metropolitalne funkcje i ambicje Krakowa w epokach dawnych i współcześnie. Rzecz nie tylko w tym, że autorki i autorzy dostarczyli nam sporą dawkę nowej wiedzy na temat Krakowa. Doniosłą sprawą jest to, że zwieńczona przez tę książkę trzytomowa seria tworzy nową jakość w polskiej nauce i możemy zdefiniować ją jako urbanologiczną. To wpisuje ten tryptyk w najnowsze światowe trendy badania miast z wykorzystaniem narzędzi proponowanych przez różne dyscypliny naukowe. – z recenzji profesora Łukasza Tomasza Sroki

Nasz podręcznik niesie przesłanie, że za fundament ekonomii kultury należy uznać rozwój, a nie rynek. Tylko bowiem w ten sposób można uchwycić związek kultury z gospodarką i jej współczesnymi przemianami strukturalnymi, ale też - szerzej - ze zmianą społeczną. (...) Naszym celem było przygotowanie podręcznika, który byłby wprowadzeniem do "ekonomii kultury", ale który nie powielałby podejścia wypracowanego na gruncie ekonomii neoklasycznej, w której kulturę postrzega się przez pryzmat rynku, gospodarki rynkowej i przemysłów kreatywnych. Cechą nadrzędną tak pomyślanego podręcznika jest podejście interdyscyplinarne, dopiero ono umożliwia bowiem uchwycenie i ukazanie zależności między kulturą a rozwojem. Dlatego stworzyliśmy zespół, w którym wokół tego celu skupili się nie tylko ekonomiści, ale też socjologowie, historycy sztuki oraz prawnicy - teoretycy i praktycy. (...) Obecna wersja podręcznika jest pod względem treści zasadniczo zmieniona i rozszerzona. Ale najważniejszą modyfikacją jest jego zupełnie nowa edytorska forma. Powstała ona w następstwie podjęcia przez autorów współpracy z pracownikami i studentami Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. ze "Wstępu" prof. Jerzego Hausnera prof. Anny Karwińskiej prof. Jacka Purchli

„Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o miejsce Krakowa w sieci osadniczej Europy Środkowej pobudza do wielowątkowej refleksji. Wiąże się ona zarówno z koniecznością spojrzenia na miasto w szerokiej perspektywie historycznej, jak i przez pryzmat dylematów jego współczesnego rozwoju. Jedną z kluczowych kwestii w obu przypadkach staje się pytanie o metropolitalność Krakowa. Ten właśnie problem stał się tematem seminarium naukowego zorganizowanego w lipcu 2015 r. przez Katedrę Historii Gospodarczej i Społecznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Wybór tematu nie był przypadkowy. Od ponad pół wieku badania nas dziejami i rozwojem miast zajmują szczególne miejsce w kierunkach badawczych podejmowanych przez pracowników Katedry. Miasto jako złożony proces wymaga dzisiaj nie tylko umiejętności analizy zjawisk długiego trwania, ale też podejścia interdyscyplinarnego.” Ze wstępu prof. dr. Jacka Purchli