Co malować? Adami, Arakowa, Buren

Książka, nad którą Umberto Eco pracował do ostatnich chwil życia. Kryzys ideologii, kryzys partii, niepohamowany indywidualizm. Tak wygląda świat, w którym żyjemy. Eco bierze pod lupę dobrze znane bolączki płynnego społeczeństwa: dwulicowość polityki, obsesję na punkcie widoczności medialnej, której niemal wszyscy ulegamy, całkowitą symbiozę z naszymi telefonami komórkowymi, kiepski poziom edukacji. A także wiele innych tematów, które z charakterystyczną dlań przewrotnością poruszał w pełnych błyskotliwego dowcipu i celnych puent felietonach La Bustina di Minerva publikowanych na łamach tygodnika „L'Espresso”. Niniejszy wybór obejmuje artykuły z ostatnich piętnastu lat życia uczonego. Uznałem, że ów cytat z „Boskiej Komedii” doskonale nadaj...

Wielkich filozofów poznaje się po tym, że czytamy ich zawsze Roman Ingarden nakłania do refleksji o naturze człowieka, dotykając tematów ponadczasowych. Wskazuje kierunki myślenia o tym, kim jesteśmy dla siebie, czym wyróżniamy się w przyrodzie, jak sobie radzimy z czasem i przemijaniem, kiedy czujemy się wolni, czym jest odpowiedzialność. Sięgając po Książeczkę o człowieku, czytamy o sobie.

Refleksje na temat badań terenowych w Maroku przedstawiają sobą jeden z momentów przełomowych, o ile sama w sobie nie stanowi przełomu, w narodzinach tzw. antropologii refleksyjnej. To dopiero po niej ukazały się inne prace podzielające ów refleksyjny paradygmat, jak chociażby te autorstwa Jeana-Paula Dumonta (Headman and I: Ambiguity and Ambivalence in the Fieldworking Experience, 1978) Vincenta Crapanzano (Tuhami: Partrait of a Moroccan, 1980) Kevina Dwyera (Moroccan Dialogues, 1982) i wreszcie prace zbiorowe w rodzaju A Crack in the Mirror: Reflexive Perspectives in Anthropology (pod red. J. Ruby, 1982) czy sławetne Writing Culture (pod red. Jamesa Clifforda i Georgea E. Marcusa, 1986). Ta historyczna notka ma nam jedynie uświadomić, jak doniosłe miejsce ta stosunkowo kr�...

Tom zawiera zbiór estetycznych rozpraw Fryderyka Schillera w większości niepublikowanych dotąd w języku polskim (wyjątek stanowi fragment jednego z Listów o pięknie). Zasadnicze rozważania nad pięknem zawarte zostały w korespondencji wymienionej zimą i wiosną 1793 pomiędzy Schillerem a jego przyjacielem i miłośnikiem filozofii Kanta Kornerem. Listy te, nieopublikowane za życia ich autorów, wydzielone i nazwane przez późniejszych niemieckich wydawców Kallias-Briefe (Listy Kalliasa) stanowią trzon estetycznych rozważań Schillera nad Krytyką władzy sądzenia I. Kanta, ale przede wszystkim stanowią próbę nowatorskiej interpretacji estetycznej myśli królewieckiego filozofa, która zaowocowała definicją piękna jako wolności w zjawisku. Pozostałe eseje i notatk...

Książka Umberto Eco, włoskiego semiotyka i estetyka, profesora wielu uniwersytetów (m.in. we Florencji i Bolonii), została pomyślana jako poradnik dla studentów przystępujących do pisania pracy magisterskiej. Autor przedstawia kolejne fazy powstawania pracy, począwszy od wyboru promotora i sformułowania tematu, przez budowanie warsztatu pracy (kwerendy biblioteczne, sporządzanie notatek spełniających różne funkcje), układanie wstępnego planu pracy, wykorzystywanie zebranego materiału, stosowanie argumentacji i dowodzenia, aż po ostateczną redakcję tekstu oraz opatrywanie go przypisami, aneksami i bibliografią końcową. Pisanie pracy dyplomowej, niezależnie od jej tematu, jest traktowane przez Eco jako szkoła metodyki i zdobywania umiejętności, które mogą się...

Umberto Eco (ur. 1932), włoski badacz języka jako semiolog i jego beneficjent jako powieściopisarz, w tej książce snuje opowieść atrakcyjną zarówno naukowo, jak i literacko. Poszukiwanie uniwersalnego języka, jakie ludzkość podejmowała w krajobrazie po Wieży Babel, obfitowało zarówno w momenty doniosłe intelektualnie (gdy budowano uniwersalne języki sztuczne), jak i w momenty groteskowe, gdy na przykład próbowano tworzyć przekłady na domniemany prajęzyk indoeuropejski. O wszystkim tym opowiada ta książka Umberta Eco, snując opowieść o historii poszukiwań języka doskonałego nie tyle semiologiczną, ile raczej z zakresu historii idei. Poznajemy główne „strategie” i przykłady tych poszukiwań, dla których „uniwersalność” języka oznaczała, że jes...

Peter Sloterdijk (ur. 1947), jeden z kilku najważniejszych dziś intelektualistów niemieckich, filozof kultury, w pierwszej dekadzie XXI wieku poświęcił kilka swoich prac kwestii religii. Niniejsza książka jest pod tym względem najbogatsza treściowo i intelektualnie. Trzy monoteizmy wywodzące się „od Abrahama”, judaizm, chrześcijaństwo i islam, dzielą dziś między siebie większość ogółu wierzących na świecie, a nawet obejmują w sumie większość ludzkiej populacji. Swoim zelotyzmem, „gorliwością” stanowią dla świata i dla siebie nawzajem niemałe ryzyko, gdyż każdy z nich aspiruje do monopolu na prawdę i rywalizuje o nią z pozostałymi. Jako dopełnienie obrazu współczesności czwartym „monoteizmem” okazuje się komunizm. Sloterdijk przeprowadz...

Peter Sloterdijk (ur. 1947), dziś chyba najbardziej, obok Jürgena Habermasa, wpływowy niemiecki intelektualista, filozof kultury, od kilku lat publikuje teksty dotyczące religii jako zjawiska społecznego i postawy myślowej. Niniejsza książka stanowi kontynuację rozważań z Gorliwości Boga (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2013) i innych jego religioznawczych prac. W tym tomie bogatszym o doświadczenie trudności operowania pojęciami w rodzaju „monoteizm” czy „religie Abrahamowe” Sloterdijk sięga po inną strategię i rozpatruje społeczeństwa religijne od strony „ćwiczenia” religii. To nie naród wybiera sobie religię, lecz religia dobiera sobie wyznawców składających się na „naród” (przypadek starożytnego Izraela). „Całkowite członkostwo”, o kt�...

„Kontrola myśli jest ważniejsza w krajach demokratycznych niż tam, gdzie władzę sprawują despoci lub junty wojskowe. Gdy państwo odstępuje od stosowania przemocy, musi wynaleźć inne metody, które sprawią, że ciemne masy będą się trzymać z dala od spraw publicznych. Najdoskonalsze techniki urabiania przyzwolenia rozwinęły się w Stanach Zjednoczonych, ponieważ władza biznesu osiągnęła tu wyższy poziom zaawansowania, a jednocześnie istnieje tu szerszy zakres wolności, co czyni prymitywne i bezrozumne masy jeszcze groźniejszymi. Odwraca się ich uwagę emocjonalnie sugestywnymi uproszczeniami, marginalizuje się je i izoluje. Najlepiej byłoby, gdyby każdy siedział sam przed telewizorem i oglądał relacje sportowe, telenowele lub komedie oraz gdyby nie istnia�...

„Praca ta nie jest poświęcona definicji pojęcia prawdy, z jakim mamy do czynienia w języku naturalnym, jak mógłby sugerować jej tytuł Czytelnikowi znającemu słynną monografię Tarskiego (1993). Wnioski, do jakich w niej dochodzimy w żadnym sensie nie podważają twierdzenia Tarskiego o niedefiniowalności pojęcia prawdy dla bogatszych języków, niespełniających pewnych ściśle określonych warunków, których język naturalny z założenia spełniać nie może. Głównym celem tej pracy jest adekwatna analiza niektórych, naszym zdaniem najważniejszych, aspektów pojęcia prawdy, którym ludzie posługują się w językach naturalnych. To właśnie pojęcie prawdy budziło zainteresowanie filozofów od najdawniejszych czasów, zainteresowanie wyrażające się w narzuca...

Korespondencja obejmuje około 200 listów, wcześniej niepublikowanych. Rozpoczyna się przed II wojną i trwa do śmierci Ingardena w 1970 roku. Obaj filozofowie po odzyskaniu niepodległości, oprócz pracy akademickiej, zaangażowali się w organizację życia naukowego, aktywnie uczestniczyli w pracach Polskiego Towarzystwa Filozoficznego oraz w redagowaniu czasopism filozoficznych. Znakomita część korespondencji odnosi się do okresu po 1945 r. Opisane zostały zmagania obu filozofów z rzeczywistością Polski Ludowej, troska o odrodzenie uniwersytetów, zabiegi o możliwość publikacji i uczestniczenia w konferencjach naukowych. Zwłaszcza w lata 50-tych, po atakach marksistów, przyszłość obu filozofów stanęła pod znakiem zapytania, jednak zachowali się godnie, potrafil...

Jacques L'Aumne mieszka w Rueil pod Paryżem, codziennie odwiedza kino i marzy o innym życiu, o swoich wielu przyszłych wcieleniach. Kto może mu zabronić być generałem w Chinach, piratem, wynalazcą, papieżem? Jak mówi jego ojciec, lubił strategię i sporządzał mapy. Ciągle rysował statki. Jako dwunastolatek wymyślił nowy sposób pompowania opon w rowerze. Miał modelową komunię, opanował łacinę, żeby czytać brewiarz. Podobnie jak w innych powieściach Raymonda Queneau elementy ludyczne splatają się tu z erudycyjnymi, a narracja jest pokrewna narracji filmowej. Przejścia od marzenia do rzeczywistości w obu kierunkach podtrzymują intrygę i pozwalają śnić na jawie. Ironiczny cudzysłów idzie w parze z (czarnym) humorem. Autor posłowia Harry Mathews tak pisze...