„Agnieszka Sieradzka” – książki

Szokującym może zdawać się sam fakt, iż w Auschwitz istniała jakakolwiek sztuka. Rysunki ukazujące obozową rzeczywistość, portrety współwięźniów, prace wyrażające tęsknoty i nadzieję – co motywowało artystów, aby tworzyć mimo ogromnego ryzyka, jakie się z tym wiązało? Odpowiedzi na te pytania znajdziemy w albumie Twarzą w Twarz. Sztuka w Auschwitz autorstwa Agnieszki Sieradzkiej, wydanym wspólnie przez Muzeum Narodowe w Krakowie oraz Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau. Katalog towarzyszył wystawie pod tym samym tytułem, którą można było oglądać w roku 2017 w Muzeum Narodowym w Krakowie, ale jednocześnie stanowi samodzielną publikację, po raz pierwszy w tak obszernej formie porządkującą wiedzę o sztuce, która powstawała w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz oraz o artystach, którzy tam tworzyli. Autorka opisuje zarówno Lagermuseum i okoliczności, w jakich powstawały obrazy i grafiki wykonywane na zlecenie SS, jak i – a właściwie przede wszystkim – autentyczną, tworzoną w konspiracji sztukę, która pomagała ocalić człowieczeństwo. Atutem polsko-angielskiego wydawnictwa są reprodukcje dzieł powstałych w KL Auschwitz, w większości publikowane po raz pierwszy.

Dziwne, niepojęte. () Sztuka w obozach współżyła ze zbrodnią i rozwinęła się wbrew logice. Bo właśnie stała się potężną siłą oporu przeciw terrorowi, ratowała więźniów przed zupełnym zezwierzęceniem, budziła wiarę w człowieka i niezniszczalność ludzkich ideałów. Grzegorz Timofiejew Lagermuseum w KL Auschwitz zajmuje miejsce niezwykłe na tle całości zjawisk artystycznych, które miały miejsce w latach 1939-1945 w więzieniach, gettach i obozach koncentracyjnych. To specjalne komando, założone w największym niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym, było szczególną i paradoksalną w swoim charakterze placówką, gdzie więźniom stworzono możliwość pracy twórczej. Jednocześnie było to swoiste muzeum, w którym gromadzono różnorodne przedmioty związane z kulturą i religią deportowanych do Auschwitz ludzi oraz prace artystyczne wykonywane przez więźniów obozu. Sens istnienia Lagermuseum w obozie śmierci nie daje się łatwo pojąć. Ogrom zbrodni popełnionych w tym największym z obozów koncentracyjnych i ośrodków Zagłady trudno pogodzić z faktem istnienia komanda artystów, u których esesmani zamawiali prace plastyczne. Jednakże nawet w tych ekstremalnie skrajnych warunkach, u progu krematoriów, powstawały dzieła sztuki, które muszą być przedmiotem badań, jeśli pragnie się stworzyć pełny obraz dziejów sztuki i historii XX wieku. Autorka niniejszej publikacji podjęła próbę szczegółowego odtworzenia dziejów Lagermuseum i wyjaśnienia jego roli w systemie obozu koncentracyjnego.