„Anna Bieniaszewska” – książki

Prezentowana praca przedstawia w oparciu o źródła archiwalne dzieje Gminy Żydowskiej w Kcyni w okresie od średniowiecza aż po czas Zagłady. Historia Izraelitów została ukazana na tle dziejów politycznych i społecznych miasta. Licząca 760 lat Kcynia, ze swoją bogatą historią, stanowiła konglomerat różnych narodowości. Książka jest próbą wypełnienia pustki po świecie, który zginął bezpowrotnie. Autorka pragnie ocalić pamięć o Żydach, którzy kiedyś tu żyli. To najlepsza forma przeciwdziałania postawom antysemickim i ksenofobicznym, ucząca budować mosty porozumienia, tolerancji i szacunku dla innych nacji. Czytelnicy znajdą w publikacji portrety wielu żydowskich mieszkańców Kcyni, wśród nich bardzo znanych, takich jak profesor Ismar Boas, autorytet w dziedzinie gastroenterologii, czy Caesar Caspar Aronsfeld, wybitny intelektualista, pisarz, prawnik i badacz historii Żydów. Obok zostały przedstawione sylwetki zwykłych starozakonnych tworzących kcyńską diasporę: handlarzy, kupców czy rzemieślników. Ich ciekawe życiorysy mogą posłużyć jako scenariusz filmowy. Publikację wzbogacają liczne ilustracje i cytaty z różnych publikacji prasowych.

Książka przedstawia dzieje gmin żydowskich w Golubiu i Dobrzyniu nad Drwęcą, gdzie ścierały się wpływy kultury typowej dla zasymilowanych Żydów niemieckich z mentalnością małomiasteczkowego sztetla. Losy ich mieszkańców to gotowy scenariusz filmowy, to podróż w dawny świat ze wszystkimi jego widokami, zapachami i smakami. To spacer po miejscach, których już nie ma. Opowieść o losach ich mieszkańców została wzbogacona cennymi wspomnieniami Icka Dobraszklanki (Franka Dobii) i Icka Rapaporta. Wizyty ostatnich żyjących dobrzyńskich Żydów, będące podróżami do źródeł pamięci, to cenne źródło wiedzy historycznej, społecznej i obyczajowej o dwóch miasteczkach nad Drwęcą, które w wyniku Zagłady utraciły dawny koloryt i bogatą, fascynującą kulturę.

Prezentowana praca przedstawia dzieje Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Grudziądzu, począwszy od okresu zaborów po okres powojenny. To zabarwiony nostalgią obraz przedwojennego żydowskiego Grudziądza, który zniknął bezpowrotnie. Mimo że społeczność izraelicka była tu niewielka, stanowiła przez dwa stulecia jeden z istotnych elementów krajobrazu społecznego miasta. Żydzi je współtworzyli, wpisując się w jego przestrzeń i koloryt ważnymi dla izraelickiej kultury i tożsamości miejscami: synagogą, mykwą, cmentarzem i sierocińcem Lachmanna. Z Grudziądzem związane są znane postaci pochodzenia żydowskiego: Joseph Herzfeld i Carl Victorius, założyciele Odlewni Żelaza i Emalierni, Samuel Halperin, pionier przemysłu gumowego w Polsce, Lisamaria Meirowsky, doktor medycyny, zamordowana w Oświęcimiu, dr Erwin Levy, uznany w świecie nauki psychiatra, oraz Sigmund Lipinski, ceniony grafik i malarz.