„Jerzy Kirszak” – książki

Generał Władysław Anders zajął trwałe miejsce w panteonie narodowym wśród najwybitniejszych wodzów polskich XX w. Sławę przyniosła mu kampania włoska trwająca kilkanaście miesięcy. Droga do chwały wiodła przez I Korpus Polski w Rosji, powstanie wielkopolskie, wojnę z bolszewikami, boje wrześniowe 1939 r. Znaczyły ją Krzyże Walecznych, Virtuti Militari i liczne rany odniesione w walce. Wielu jego zwycięstwom nie towarzyszył bitewny zgiełk, ale ich waga była nie mniejsza od tych orężnych, choćby wyprowadzenie z nieludzkiej ziemi armii wraz z tysiącami dzieci i kobiet. Do końca życia pozostał strażnikiem pamięci ofiar zbrodni katyńskiej. Ostatni raz wystąpił publicznie w 1970 r., w 30. rocznicę mordu popełnionego przez NKWD. Po 1945 r. przyszło mu jeszcze przez ćwierć wieku toczyć zmagania na emigracji. Generał stał się jednym z symboli walki i niezłomnego trwania - wbrew realiom politycznym - przy idei suwerenności Polski.

Bohater książki generał brygady Roman Władysław Szymański (1895-1974) należał do najwybitniejszych polskich żołnierzy i dowódców XX w. W dziejach Wojska Polskiego był jedynym oficerem, który nie tylko przeszedł na froncie przez wszystkie szczeble dowodzenia: od dowódcy drużyny, plutonu i kompanii (podczas I wojny światowej w Legionach Polskich), batalionu (w wojnie z bolszewicką Rosją w 1920 r.), pułku (w kampanii polskiej 1939 r.), po brygadę i zgrupowanie odpowiadające sile dywizji piechoty (w kampanii włoskiej 1944 r.), lecz także pełnił odpowiedzialne funkcje w sztabach i szkolnictwie wojskowym różnych szczebli, czego zwieńczeniem było stanowisko komendanta Wyższej Szkoły Wojennej w Wielkiej Brytanii w latach 1944-1946. Wiele lat po wojnie został na emigracji szefem Sztabu Głównego i zastępcą Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (choć bez wojska) oraz kanclerzem kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari w Londynie. Mimo to postać gen. Szymańskiego znana była dotąd nielicznej grupie historyków zajmujących się dziejami Legionów Polskich, armii II Rzeczypospolitej, Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie i drugiej wielkiej emigracji. Przedstawiona praca jest pierwszą w literaturze naukowej pełną biografią gen. Romana Szymańskiego, a przy tym pracą o charakterze pretekstowym, w której autor, prowadząc czytelnika przez meandry życia bohatera i jego rodziny, chciał ukazać historię walki Polaków o wolną ojczyznę w ciągu niemal siedmiu dekad XX w. Realizując ten zamiar, autor przeprowadził szerokie poszukiwania materiałów źródłowych w licznych archiwach i bibliotekach w Polsce i za granicą. Z ważniejszych placówek krajowych wymienić trzeba Archiwum Akt Nowych, Bibliotekę Narodową w Warszawie, Bibliotekę Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego w Rembertowie. Za granicą kwerendę przeprowadzono w archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku i przede wszystkim w polskich placówkach londyńskich: archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Instytutu Józefa Piłsudskiego, Studium Polski Podziemnej i Biblioteki Polskiej, a także w zbiorach brytyjskich znajdujących się w Brytyjskim Archiwum Narodowym i archiwum Ministerstwa Obrony Wielkiej Brytanii. Nie do przecenienia okazały się też wykorzystane w pracy zbiory rodzinne oraz wywiady przeprowadzone z synem gen. Szymańskiego w Wielkiej Brytanii. Publikacja zawiera kilkaset fotografii, skanów dokumentów i zdjęć artefaktów zarówno ilustrujących koleje losu jej bohatera, jak i przedstawiających towarzyszy broni Szymańskiego oraz osoby, z którymi zetknął się podczas swojego życia.

„Dał Polsce wolność, granice, moc i szacunek”. Słowa wypowiedziane w dniu pogrzebu Józefa Piłsudskiego przez prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego znakomicie oddawały rolę Marszałka w dziejach Polski. Piłsudski sformułował ideę walki zbrojnej o niepodległość w czasie, gdy wiarę w jej spełnienie podzielała znikoma część społeczeństwa polskiego. Mimo to konsekwentnie wcielał ją w życie. Zainicjował stworzenie Związku Walki Czynnej i organizacji strzeleckich przed I wojną światową, a po jej wybuchu – Legionów Polskich. Dowodził I Brygadą Legionów i bił się o niepodległość z Rosją. Później rzucił wyzwanie pozostałym państwom zaborczym – Niemcom i Austro-Węgrom, które uwięziły go w twierdzy w Magdeburgu. W listopadzie 1918 r. z woli narodu został Naczelnikiem Państwa i rozpoczął proces budowy państwowości polskiej oraz Wojska Polskiego. Jako Naczelny Wódz poprowadził wojsko do wojny o granicę wschodnią Rzeczypospolitej. Zwycięstwo w tych zmaganiach, których kulminacyjnym momentem było odparcie najazdu bolszewickiego, zdecydowało o bycie młodego państwa. Bogato ilustrowany album Twórca Niepodległej, przygotowany w setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, przedstawia życie Józefa Piłsudskiego, który potrafił nieść „swoją myśl wściekle uporczywą stworzenia tego, co byłoby funkcją siły kraju, kraju, który trwał w ciężkiej niewoli krępującej, łamiącej dusze i charaktery”.