„Mateusz z Krakowa” – książki

„Omawiając zagadnienie zysku kupieckiego Mateusz z Kra­ko­wa nawiązuje do kwestii o zysku kupieckim w Summie teologii Tomasza z Akwinu (rozdz. 2). Broniąc kupców cytuje argument Akwinaty, że zysk jako taki jest moralnie neutralny, a jego ocena etyczna zależy od przeznaczenia zysku i od tego, czy działalność handlowa służy ludziom. Nasz Autor nie podziela jednak ostrożności domini­kańskiego doktora i przedstawia zagadnienie w sposób dużo bardziej jednoznaczny. Odrzuca wyraźnie Tomaszowe stwierdzenie, że zysk ku­piecki „zawiera w sobie pewną niegodziwość” (quandam turpitudinem habet). Podkreśla, że nie tylko motywacja kupców, ale i rzemieślników może opierać się głównie na dążeniu do wzbogacenia się, a handel jest tak samo potrzebny społeczeństwu jak rolnictwo. Oddziela też od siebie zdecydowanie dwie kwestie: sprzedawania rzeczy drożej, niż jest warta i sprzedawania drożej, niż się kupiło (rozdz. 3)”. Ze Wstępu wydawcy i tłumacza tekstu

Mateusz z Krakowa, filozof, teolog, profesor uniwersytetu w Pradze i Heidelbergu, biskup wormacki, był jednym z najbardziej oświeconych ludzi swej epoki. Urodził się w Krakowie najprawdopodobniej między rokiem 1345 a 1348 jako syn notariusza krakowskiego z niemieckiej rodziny Stadtschreiberów, spokrewnionej z rodzinami patrycjuszy miejskich Isnerów, Wigandów i Kranzów. Początkowe nauki pobierał w Krakowie, następnie studiował w Pradze, gdzie zetknął się nie tylko z klasyczną scholastyką i dominującym w niej wówczas kierunkiem nominalizmu, lecz również z żywym ruchem reformatorskim kaznodziejów i teologów czeskich oraz docierającymi z Włoch prądami wczesnego humanizmu. W Pradze uzyskuje w 1365 roku tytuł bakałarza, a w dwa lata później stopień magistra artium jako uczeń wybitnego uczonego praskiego Henryka Tottinga z Oyty. Następnie wykłada przez wiele lat na Wydziale Filozofii w Pradze, pełniąc dwukrotnie funkcję dziekana wydziału. Studiuje jednocześnie teologię na tymże uniwersytecie i uzyskuje tu w 1381 roku tytuł profesora teologii. Końcowe lata studiów teologicznych i lata profesury na tym wydziale (do roku 1390) stanowią okres żywiołowej działalności dydaktycznej, kaznodziejskiej, dyplomatycznej i pisarskiej Mateusza w Pradze. Przyniosła mu ona sławę jednej z najwybitniejszych postaci życia umysłowego Europy tego okresu: uczonego o orientacji via moderna, podejmującego problematykę społeczną i polityczną, bliską reprezentantom tego kierunku, radykalnego zwolennika reformy Kościoła w duchy koncyliarnym, teologa i kaznodziei ożywionego ideami devotio moderna, pisarza zrywającego ze skostniałymi formami wyrazu typowymi dla scholastyk

Cóż cięższego w tych dniach nad pisanie ksiąg. Jakiż trudniejszy egzamin niż żądać tego od kogoś ubogiego w słowa i rozum. Kto bowiem nie pisze na przekór prośbom, zaraz uważany jest za gnuśnego, głupiego i zuchwałego. Jeżeli zaś ktoś nieprzekonany o własnych zdolnościach, chcąc okazać posłuszeństwo, stara się zebrać cudze słowa, uchodzi za słaby umysł, który chce chwały cudzym kosztem. Jeżeli zaś weźmie się za kucie rzeczy nowych, oskarżony będzie o zadufanie, że po tylu już księgach napisanych, których nie sposób przeczytać, nie mówiąc już o ich zrozumieniu, chełpi się, że napisze coś nowego, co dla innych nie byłoby stare. *** Biorąc do ręki "Wyjaśnienie racji dzieł bożych" Mateusza z Krakowa, dotykamy pierwszego dzieła z zakresu teologii, tak filozoficznej, jak objawionej, które wyszło spod pióra autora związanego z Polską, i co więcej dzieła, które, obok innych jego prac, cieszyło się znaczną popularnością i uznaniem u współczesnych w pokaźnej części Europy.