„Max Weber” – książki

Etykę protestancką…, bodaj najsłynniejsze ze swoich dzieł, niemiecki socjolog Max Weber (1864–1920) stworzył w pierwszych latach XX wieku. Powstało ono w najlepszym dla Europy okresie mieszczańskiego dobrobytu, gdy echa wojen religijnych dawno ucichły, a zapowiedzi nowych, światowych wojen jeszcze nie było słychać. Weber rozważał więc z dystansu relacje między religiami a tą prosperującą gospodarką. Jego traktat lokuje się na pograniczu socjologii, ekonomii i religioznawstwa, spajając te dyscypliny podstawową tezą o procesie racjonalizacji, który zdaniem autora przenika nowożytną i współczesną historię. Szczególnie „racjonalne” są wyznania protestanckie, zwłaszcza przyjmujące teorię predestynacji: Bóg z góry przeznacza ludzi do zbawienia, ale nie wszystkich, ludzie zaś o wyrokach Bożych nie wiedzą. Powodzenie w życiowych działaniach pozwala to „testować”. Potrzeba takiego „sprawdzania się”, a zarazem przysparzania działaniem „chwały” Bogu zrodziła specyficzną formację przeciwstawną feudalizmowi i odmienną od dzisiejszego kapitalizmu. Ten protokapitalizm, rozwijany z sakralnych pobudek i religijnie ascetyczny, Weber przenikliwie wychwytuje ze skomplikowanego splotu czynników społecznych, gospodarczych i religijnych. Jego dzieło należy dziś do kanonu każdej z nauk badających te dziedziny. Niniejszy tom zawiera obok Etyki… teksty skupione wokół pokrewnego tematu „etyki gospodarczej”, także tej inspirowanej właśnie przez religię.

Max Weber (1864–1920) uznawany jest powszechnie za najważniejszego klasyka socjologii, bodaj nikt łącznie z Augustem Comtem, Herbertem Spencerem, Emilem Durkheimem czy Karolem Marksem nie wpłynął w tak zasadniczy sposób na rozwój tej dziedziny wiedzy. W zasadzie cała prawie współczesna socjologia czerpie po dziś dzień z jego prac, a zajmował się bardzo szerokim spektrum wiedzy socjologicznej od metodologii tej nauki poprzez socjologię religii, której podwaliny stworzył w dziele Etyka protestancka i duch kapitalizmu, której znaczny fragment zamieściliśmy w niniejszych Szkicach socjologii religii, władzy w dziele Polityka jako zawód i powołanie, ekonomii i prawa. Z jego niezmiernie obfitej i różnorodnej twórczości zamieszczamy w niniejszym tomie, oprócz fragmentu Etyki protestanckiej, także inne teksty wskazujące w jak znacznej mierze religia może wpłynąć nie tylko na typ władzy politycznej, ale także tryb gospodarki. Temu zagadnieniu poświęcony jest rozdział „Etyka gospodarcza religii światowych”, w którym analizuje Weber różnice między systemem konfucjańskim, hinduistycznym, buddyjskim, chrześcijańskim, muzułmańskim i judaizmem w kontekście ich wpływu na sposób gospodarowania, na ich „etykę gospodarczą”. Zamieszczamy także fragment z jego niedokończonej fundamentalnej pracy Gospodarka a społeczeństwo.

Książka Maxa Webera należy już do klasyki badań społecznych. Postawiona w niej teza – że narodziny i trwanie kapitalizmu możemy zrozumieć, odwołując do jego podstaw etycznych, czyli protestantyzmu – jest do dzisiaj żywa i dyskutowana. Książka stanowi podstawę całej socjologii Webera; z niej wywodzi się jego teoria kapitalizmu, racjonalności, etyki, panowania. Dorota Lachowska wśród tłumaczy literatury naukowej oraz eseistycznej jest osobą wyjątkowo rzetelną i wybitną – słusznie może uchodzić za wirtuoza przekładu. Podjęła się nowego tłumaczenia książki Webera w przekonaniu, że wierny i dobry przekład jest czytelnikom polskim bardzo potrzebny. Opatrzyła także studium Webera obszernym, erudycyjnym wstępem, wyjaśniając genezę książki, jej znaczenie oraz kreśląc obraz jego recepcji. Etyka protestancka i duch kapitalizmu to lektura niezbędna w akademickim i nie-akademickim świecie.