„Andrzej Szczerski” – książki

Druga wojna światowa przerwała procesy, które zmieniały rzeczywistość II RP. I chociaż nie zburzyła podstaw modernistycznego podejścia, przeorała jednak modernistyczną wyobraźnię, podobnie jak przesunięcie Polski w strefę kontroli ZSRR. W powojennym modernizmie pojawiły się istotne korekty, a ich wspólnym mianownikiem była swoista reglamentacja nowoczesności ograniczenia, które pętały modernizacyjne procesy i artystyczną aktywność. Zderzenie modernistycznych postulatów z gospodarką niedoboru oraz niezaspokojonego popytu sprawiło, że materialne przejawy cywilizacyjnego awansu funkcjonowały jako swoiste fantomy sugestie istnienia czegoś, co powinno być obecne, lecz nie jest fizycznie dostępne. Mimo ideowej w wielu punktach zgodności z projektem PRL modernizacyjne ambicje społeczeństwa były w praktyce ograniczane. Wielokrotnie wygrywały z nimi względy polityczne, ideologiczna ortodoksja i fakt, że podnoszenie poziomu życia obywateli nie było priorytetem peerelowskiej nomenklatury. Katalog Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL prezentuje powojenną falę modernizmu w Polsce, trwającą do końca lat 80. XX wieku. W ośmiu esejach omówiono funkcjonowanie modernistycznych postulatów w warunkach PRL oraz przejawy nowych trendów m.in. w malarstwie, rzeźbie, architekturze, fotografii czy modzie. Ilustrujący omawiane zagadnienia album jest podzielony tematycznie na pięć części, które ukazują napięcie między ówczesnymi językami wizualnymi a doświadczeniem wojennym, prezentują efekty presji ideologicznej wpływającej na społeczną rolę sztuki i kształtującej jej treści oraz przekaz, a także rzucają światło na paradoksalny charakter modernizacji w czasach PRL. Publikacja towarzyszy wystawie Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL trzeciej w serii 4 x nowoczesność, przedstawiającej różnorodne interpretacje nowoczesności w czterech okresach historii Polski w XX i XXI wieku.

W latach 1918-1939, po okresie zaborów, Polska znów cieszyła się niepodległością. Odrodzenie się po I wojnie światowej w dużej mierze otworzyło nowy rozdział jej dziejów, integralnie związany z hasłami nowoczesności. Młode państwo, aspirujące do znalezienia się wśród najbardziej rozwiniętych krajów Europy, dążyło do ukształtowania się na nowo, łącząc uniwersalne tendencje modernistyczne z lokalną specyfiką i odrębnością. Katalog Nowy początek. Modernizm w II RP prezentuje pierwszą falę modernizmu w Polsce w okresie międzywojennym. W ośmiu esejach omówiono podstawy i przejawy nowych trendów m.in. w architekturze, sztuce religijnej, fotografii czy stylu życia. Ilustrujący omawiane zagadnienia obszerny album jest podzielony tematycznie na cztery części przedstawia artystyczne wizje krytyki ówczesnej rzeczywistości; poszukiwania dróg odnowienia sztuki, m.in. przez odwołania do sztuki ludowej, twórczości dzieci czy wierzeń i praktyk ezoterycznych; sposoby realizacji haseł modernizacyjnych w różnych dziedzinach sztuki i życia oraz istotne cele polskiego modernizmu, wynikające z odzyskanej niepodległości i zastanej sytuacji społecznej i gospodarczej. Publikacja towarzyszy wystawie Nowy początek. Modernizm w II RP drugiej w serii 4 x nowoczesność, przedstawiającej różnorodne interpretacje nowoczesności w czterech okresach historii Polski w XX i XXI wieku.

Oddany w państwa ręce album przygotowano z okazji setnej rocznicy urodzin Karola Wojtyły, przypadającej 18 maja 2020 r. Okrągłe jubileusze bywają przyczynkiem refleksji, sprzyjają wspomnieniom, prezentowana publikacja ukazuje doświadczenie, które stało się udziałem Adama Bujaka, krakowskiego fotografa, którego prace ilustrują książkę. Osoba Ojca Świętego, co artysta sam często podkreśla, jest najważniejszym tematem jego działalności artystycznej. Droga Adama Bujaka jako fotografa dokumentującego najpierw posługę Karola Wojtyły, a później już papieża Jana Pawła II zaczęła się w Krakowie. I do tych wczesnych wspomnień odwołuje się fotograf, na łamach albumu. Stworzone przez Bujaka kadry to zapis działań charyzmatycznego człowieka, jego wpływu na ówczesne wydarzenia. To dokumentacja przefiltrowana przez uzbrojone w obiektyw aparatu oko twórcy, pozwalająca mu na ponownie spotkanie ze swoim duchowym przewodnikiem, w sferze pamięci. Przed czytelnikami otwiera zaś możliwość obcowania z fotograficzną opowieścią, ułożoną ze wspomnień wydarzeń dla artysty szczególnych, które głęboko go poruszyły i zafascynowały. Cardinal Karol Wojtyła. Photographs by Adam Bujak This album has been published to mark the centenary of Karol Wojtyła's birth, celebrated on 18 May 2020. Round anniversaries often encourage reflection, bring back memories. This publication shows the experience of Adam Bujak, a Krakow photographer, whose works are featured in the book. The Pope was the central theme of Adam Bujak's work, which has been often emphasised by the artist himself. Adam Bujak's adventure of the photographer documenting first the priesthood of Karol Wojtyła and then the service of Pope John Paul II started in Krakow. The photographer revives these early memories in the album. The pictures taken by Bujak show the activities of a charismatic man, his influence on the current events. This documentation, filtered by the artist's eye armed with a camera lens, offers the photographer an opportunity to meet with his spiritual guide again, in the sphere of memory. The readers have a chance to get an insight into a photographic story, made up of the reminiscences so special to the artist, of the events which moved and fascinated him so much.

Książka prezentuje sztukę czasów transformacji po 1989 roku w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, od krajów bałtyckich po Bałkany. Autor analizuje wybrane zjawiska na scenie artystycznej, które pozwalają opisać specyfikę czasów po upadku komunizmu i związane z tym przemiany kulturowe. Wśród omawianych zagadnień znalazły się kwestie sztuki politycznej, zaangażowania artystów na rzecz odzyskiwania wolności w 1989 roku i współcześnie oraz problematyka ambiwalentnej pamięci o czasach komunizmu i odmiennych interpretacji historii. Książka podkreśla także aktualne znaczenie tak różnorodnych tendencji jak groteska, surrealizm, historie alternatywne, a także odniesienia do narodowych i europejskich kontekstów dla współczesnej sceny artystycznej. Według autora powstająca po 1989 roku sztuka podkreśla wartość regionalnych historii w kształtowaniu się współczesnej tożsamości europejskiej oraz roli, jaką w procesie tym odgrywać mogą kraje z Europy Środkowo-Wschodniej. „Książka dra hab. Andrzeja Szczerskiego porusza bardzo istotny problem, który nie doczekał się całościowego opracowania ani w polskiej, ani w zagranicznej literaturze przedmiotu. Książka wypełnia więc istotną lukę w naszej wiedzy dotyczącej najnowszej sztuki polskiej oraz sztuki naszych bliższych i dalszych sąsiadów. Autor umiejętnie łączy w swoim tekście problematykę ogólną ze szczegółowo zaprezentowanymi według przyjętej przez niego koncepcji przykładami dzieł i projektów artystycznych twórców wywodzących się z państw Europy Środkowo-Wschodniej. Pomaga mu w tym także doświadczenie kuratorskie – był kuratorem paru istotnych wystaw poświęconych sztuce współczesnej”. – prof. dr hab. Tomasz Gryglewicz Dr hab. Andrzej Szczerski – historyk sztuki, wykładowca w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Wykładał także na Uniwersytecie Goethego we Frankfurcie nad Menem i Uniwersytecie w St Andrews. Wiceprezes Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA (2013–2015) i prezes Sekcji Polskiej AICA (2009–2017). Autor publikacji poświęconych sztuce XIX i XX wieku oraz sztuce współczesnej.

Tej wiosny ukaże się zbiór tekstów Andrzeja Szczerskiego. W książce przedstawione zostaną cztery interpretacje „nowoczesności” w sztuce polskiej XX wieku,które powstawały w różnych okresach najnowszej historii Polski, a więc przed I wojną światową, w II RP i PRL-u oraz w czasach nam współczesnych. Przeczytać będzie można m.in. o związkach pomiędzy esperanto a stylem narodowym, o polskiej fotografii reportażowej,o Władysławie Strzemińskim jako modernizatorze, o luksusie i hotelach w latach 70. oraz o zainteresowaniu pamięcią w malarstwie i rzeźbie po 1989 roku.