„Tadeusz Staich” – książki

Drogami skalnej ziemi. Podtatrzańska włóczęga krajoznawcza – drugie wydanie pięknego dzieła Hanny Pieńkowskiej i Tadeusza Staicha, książki okrzykniętej z biegiem czasu mianem „biblii podhalańskiej”, uhonorowanej w 1957 roku nagrodą literacką miasta Zakopanego, właśnie ujrzało światło dzienne. Dzieło to zyskało renomę i zostało docenione przez liczne grono krajoznawców, przewodników i innych osób zawodowo zajmujących się poruszanymi w nim tematami. Jej ogromna wartość ­literacka i merytoryczna skłoniła wydawnictwo Astraia do podjęcia zaszczytnej próby drugiego wydania, na które tak liczył Tadeusz Staich i do którego rozpoczął przygotowania pod koniec swojego życia. Po latach, dzięki wsparciu Miasta Zakopanego i innych partnerów, to wielkie przedsięwzięcie doszło właśnie do skutku. Zadaniu temu oddaliśmy mnóstwo naszego serca, na które księga Drogami skalnej ziemi z całą pewnością zasługuje. Książka uzyskała nową szatę graficzną, nowe opracowanie i nową redakcję. To wydanie zawiera też prawie dwieście fotografii Władysława Wernera, czyli lwią część oryginalnego materiału fotograficznego z pierwszego wydania, uzupełnionego o inne starannie dobrane zdjęcia. Aby można było łatwo nawiązać do teraźniejszości danego miejsca, ­zastosowaliśmy umieszczone na marginesach kody qr, które prowadzą do wartych odwiedzenia stron internetowych opisywanych miejsc, gmin, zabytków, czasem przykładów muzycznych, a także do dzieł, które były dla autorów inspiracją, a niekiedy i cenną wskazówką. Pod kilkoma kodami kryją się również archiwalne nagrania głosu samego Tadeusza Staicha recytującego swoje utwory poetyckie. Dzięki tym cennym dodatkom i uzupełnieniom książka zyskała jeszcze inne, nowsze, bardziej współczesne oblicze. Mamy nadzieję, że to nowe wydanie znajdzie przychylność i uznanie.

Z okazji przypadającego w bieżącym roku pięćdziesięciolecia Festiwalu Folkloru Ziem Górskich prezentuję Państwu wiersze Tadeusza Staicha zebrane pod wspólnym tytułem „Poetyckie impresje. Festiwalowe pokłosie”. To tytuł nie odautorski, lecz nadany przez wydawcę. Opatrzony nim tomik gromadzi wszystkie utwory Autora wysyłane przez niego na towarzyszący festiwalom konkurs na najlepszy wiersz o tematyce górskiej. Były one nagradzane, a niektóre także publikowane w folderach prezentujących nagrodzone utwory. Teksty zamieszczone w niniejszej edycji oparto na maszynopisach pochodzących z archiwum Autora. Wiesze czytane przez Autora, nagrane na dołączonej płycie CD, w kilku przypadkach są pierwotną wersją utworów wchodzących do − nagrodzonego w 1977 r. − cyklu Taniec góralski. Zostały one później przepracowane autorsko do wydania książkowego w 1985 roku, noszącego tytuł „Tańczą górale”. Tadeusz Staich należał do współtwórców Festiwalu Folkloru Ziem Górskich, toteż cieszy mnie, że − pośród innych publikacji festiwalowych, m.in. wydanego przez Astraię także w tym roku tomiku wierszy Tańczą górale, w drugim wydaniu opartego na maszynopisach pochodzących z archiwum Autora − do rąk Czytelników trafia również niniejsza edycja. Serdecznie dziękuję Pani Zofii Stojakowskiej-Staichowej, pieczołowicie kultywującej pamięć o mężu, za pomoc redakcyjną i merytoryczną w przysposobieniu tego tomiku do druku.

Czwarte wydanie niezmiernie popularnej książki przewodnickiej Tadeusza Staicha Góry wołają. Góry wołają to, o czym informuje podtytuł, zbiór opowiadań przewodnickich snutych przez autora, który przez długie lata wodził turystów po Podtatrzu i po Tatrach, ukazując im niepowtarzalne piękno tych krain i ucząc ich gór. Opowiadania, poza zaletami literackimi − pisane są bowiem pięknym językiem, wyraziście przekazującym czytelnikowi różnorakie treści − posiadają też walor dokumentu. Powstawały w latach pięćdziesiątych minionego stulecia i świetnie oddają realia ówczesnej turystyki polskiej, zarysowując specyficzną aurę tej epoki, w której polityczna indoktrynacja w turystyce (i nie tylko w niej), mieszając się z powojennymi, socjalnymi przemianami polskiego społeczeństwa, stworzyła karykaturalną postać masowej turystyki (co doskonale ukazują opowiadania Kasztany kwitną w Koszalinie, czy Pociąg widmo). Z drugiej strony wszakże − o czym nie można nie pamiętać − pchanie owych mas „z fabrycznych hal w górskie hale” dało wielu, nawet bardzo wielu jednostkom, szansę na pierwszy w życiu kontakt z górami, z ich fascynującym krajobrazem i przyrodą, i zaszczepiło w nich głębokie, prawdziwie autentyczne, na całe życie, zauroczenie się niepowtarzalnym pięknem gór (Prowadzę hutników). Opowiadania Staicha dobitnie to pokazują. Książka czytana obecnie jest więc zarówno literackim, jak i socjologicznym dokumentem ekspresyjnie i z humorem ukazującym nie tylko popularną turystykę tatrzańską w owych czasach, ale również sylwetki wybitnych ówczesnych przewodników (Przewodnickie wspominki). Po upływie pół wieku od jej opublikowania w zasadzie tylko tak można ją traktować. Pamiętać jednak trzeba, że w momencie jej wydania miała ona także − jak zauważył Jacek Kolbuszewski, wybitny historyk literatury tatrzańskiej − „doraźny walor interwencyjny”, bo przedstawiając „wypaczenia turystyki zbiorowej”, demaskowała jednocześnie „fałszywość i obłudę pozornie tylko humanistycznych intencji patronujących ideologizacji turystyki masowej w duchu socjalistycznych haseł”. Ranga tej wypowiedzi pisarskiej Staicha brała się − zdaniem Kolbuszewskiego − ze szczególnego statusu „narratora, tyleż krytycznego obserwatora ludzi i zjawisk, ile czynnego uczestnika opowiadanych zdarzeń”.

Zapraszam Państwa do lektury wierszy Tadeusza Stacha Tańczą górale. Niniejsza książka to już drugie wydanie tych poezji, po raz pierwszy wydanych drukiem w roku 1985. W obecnej edycji zachowujemy układ według maszynopisu z roku 1977, znajdującego się w archiwum Autora. Niektóre z wierszy czytanych przez Autora, znajdujących się na dołączonej płycie CD, różnią się od ich wersji przepracowanej później przez niego do wydania książkowego, które ukazało się w 1985 roku. Tadeusz Staich był także współtwórcą Festiwalu Folkloru Ziem Górskich obchodzącego w bieżącym roku swoje półwiecze. Cieszy mnie, że w roku jubileuszowym − pośród innych publikacji festiwalowych, a także obok wydanego przez Astraię tomu wierszy Poetyckie impresje. Festiwalowe pokłosie, po raz pierwszy zbierającego w jednym tomiku Staichowe wiersze nagrodzone w zakopiańskim konkursie poetyckim na najlepszą poezję o tematyce górskiej – mogę zaprezentować również niniejsze wydawnictwo. Wydawnictwo Astraia serdecznie dziękuje Pani Zofii Stojakowskiej-Staichowej, strażniczce pamięci po jej mężu, za wydatną pomoc redakcyjną i merytoryczną w przygotowaniu tego tomiku.