„Zbigniew Herbert” – książki

Dwadzieścia lat po śmierci Zbigniewa Herberta jego poezja jest ciągle szeroko komentowana przez badaczy literatury, wciąż inspiruje twórców. Nazwisko autora Struny światła wymienia się obok nazwisk największych poetów drugiej połowy XX wieku, a jego dzieła są stale tłumaczone, wydawane i czytane w wielu krajach świata. Silna więź z dziedzictwem antyku sprawia, że poezja Herberta ma wymiar uniwersalny, jest powściągliwa formalnie i zdyscyplinowana. Jednak pozorną prostotę i jednoznaczność jego wierszy komplikuje ironia, będąca zarazem figurą artystyczną i postawą wobec bytu. Wstęp i opracowanie Małgorzaty Mikołajczak ukazują bogactwo twórczości pisarza i są znakomitym przewodnikiem po najważniejszych motywach i tematach tej liryki. Świat poety nie jest, jak mogłoby się wydawać, biało-czarny. Jest w nim miejsce na szarość będącą ulubionym kolorem twórcy. U Herberta nie ma też krystalicznie czystych bohaterów pisze badaczka. Czytane w tej perspektywie wiersze i prozy poetyckie Herberta odsłonią mniej znane oblicze.

Wydawnictwo a5 ze szczególną starannością i pietyzmem od lat udostępnia czytelnikowi twórczość Zbigniewa Herberta, nie może być inaczej w roku jubileuszowym autora "Pana Cogito". W zamyśle wydawcy publikacja będzie najważniejszym wydarzeniem literackim w roku stulecia urodzin Poety. Spośród spraw, które należy uczynić dla pamięci o Zbigniewie Herbercie na pierwszym miejscu znajduje się dostępność jego dorobku, zwłaszcza zaś tej jego części, którą Poeta wskazał jako najbliższą mu i najbardziej godną ocalenia. To przede wszystkim "89 wierszy", późny autorski wybór poezji, to "Król mrówek", mitologie prywatne, opublikowane w trzy lata po śmierci autora, to eseje, które poniekąd w imieniu autora wybrał znawca poezji XX-wiecznej, prof. Paweł Próchniak. "Edycja trzech tomów, które zawierają nie tylko bezdyskusyjne "rzeczy najlepsze" Poety, lecz i pewien potencjał dyskusji i sporu na temat współczesności, mających szansę ożywiać poczucie stałej Jego obecności pośród nas i pogłębiać świadomość naszej obecności w skomplikowanym świecie, wydaje mi się najwłaściwszym i najpotrzebniejszym przedsięwzięciem na Stulecie Poety". Prof. Piotr Śliwiński Kierownik Zakładu Poetyki i Krytyki Literackiej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Kanoniczny zbiór wszystkich wierszy opublikowanych za życia poety, rozszerzony o wiersze odczytane z rękopisów przez Ryszarda Krynickiego. Czterdzieści dwa lata życia poety rozpięte miedzy symbolicznymi tytułami: Struna światła z 1956 roku i Epilogiem burzy z roku 1998, ciemnego roku śmierci. Dziewięć tomów, niespełna czterysta wierszy. Do czytania od nowa i na nowo, czytania wielokrotnego i w różnych porządkach, do lektury będącej poszukiwaniem tego Herberta, który jest nam najbliższy. Jak sam pisał, „jeżeli wybierasz się w podróż niech będzie to podróż długa”… (Andrzej Franaszek). Obecna edycja będzie zawierać nowe, odczytane z rękopisów utwory, które nie znalazły się w tomach Utwory rozproszone (Rekonesans) oraz Utwory rozproszone ( Rekonesans 2). Tom zredagował, opatrzył przypisami i do druku przygotował Ryszard Krynicki.

Na kolejnej płycie z serii "Złota Setka Teatru Polskiego Radia" znalazły się dwie znakomite sztuki Zbigniewa Herberta, napisane specjalnie dla Teatru Polskiego Radia. Słuchowisko "Drugi pokój" zostało nagrane i wyemitowane w 1958 roku. Reżyser Janusz Warnecki zaprosił do współpracy przy realizacji tej sztuki Halinę Mikołajską i Wieńczysława Glińskiego. Autor sztuki stawia przed słuchaczem liczne pytania o nasz stosunek do drugiego człowieka, często żyjącego za ścianą obok. To pytania trudne, dotykające najgłębszych pokładów ludzkiej wrażliwości i zmuszające do refleksji. Słuchowisko "Lalek" jest poruszającą opowieścią Herberta o ludziach, którzy przemijają, nie zostawiając po sobie śladu, choć - tak jak my - myśleli, mówili i czuli. To o nich i za nich mówi Zbigniew Herbert. Słuchowisko, w reżyserii Jerzego Markuszewskiego, nagrano w 1962 roku. W obsadzie znaleźli się m.in.: Gustaw Holoubek, Bogusz Bilewski, Władysław Kowalski, Stanisława Perzanowska, Kalina Jędrusik, Roman Wilhelmi, Zbigniew Zapasiewicz.

Lekcja poezji, kultury i sztuki Zbigniew Herbert i Tadeusz Chrzanowski prowadzili korespondencję przez blisko pół wieku: od roku 1950 – kiedy Herbert miał dwadzieścia osiem lat, Chrzanowski dwadzieścia sześć i obaj byli dobrze zapowiadającymi się poetami – do roku 1998, czyli do śmierci Zbigniewa Herberta, uznawanego już wówczas za jednego z najwybitniejszych polskich poetów o światowej renomie. Chrzanowski był wtedy profesorem historii sztuki, znanym publicystą, tłumaczem i fotografem. „Radość sprawia obcowanie z ich błyskotliwą inteligencją i przewrotnym dowcipem, a także z ich opowieściami o perypetiach osobistych typowych dla czasów, w których się przeżywało młodość, znaczoną okresem stalinowskim i przełomem październikowym… Lekcja poezji, kultury i sztuki, której byli po wojnie obaj bohaterowie świadkami i współtwórcami... Czytając te listy, przekraczamy kolejne etapy przyjaźni Patryka i Deda oraz okresy powojennej historii. Razem z nimi, ich oczami oglądamy dziwaczny świat PRL-u, a potem RP, budującej swoją trudną wolność” – pisze we wstępie do książki ks. Adam Boniecki.

Niepublikowana korespondencja Zbigniewa Herberta i Henryka Święcickiego Wybierając pisanie […], skazuje się Pan na wieczysty niepokój, niedosyt i smutek. Wybierając pisanie, musi Pan to uczynić we własnym imieniu i na własny rachunek. Wybierając pisanie, wybiera Pan miłość bez wzajemności - ostrzegał swojego młodszego kolegę Zbigniew Herbert. A ten odpowiadał: Zawsze pisałem z myślą o Panu. Myślałem - czy to jest coś warte? Co na to powiedziałby Pan Zbigniew? To Pan nauczył mnie, że nie ma sensu pytanie: „Czy warto pisać?”. Łączyło ich pochodzenie i zamiłowanie do literatury i sztuki. Dzieliło doświadczenie wojenne i światopogląd. Drogi twórców skrzyżowały się najpierw w Gdańsku, później w Toruniu, i właśnie wtedy, w 1951 roku, rozpoczęli oni korespondencję, która trwała przez ponad piętnaście lat. Herbert miał już za sobą pierwsze publikacje, Święcicki był na początku swojej artystycznej drogi. Ich listy to wyraz pasji do literatury, zapis zmagań twórczych i wątpliwości. A przede wszystkim świadectwo niezwykłej przyjaźni, relacji mistrz i uczeń, niewolnej od krytyki, ale jednocześnie pełnej troski i cierpliwości. Książka wzbogacona o rękopisy listów obu twórców oraz reprodukcje obrazów Henryka Święcickiego.

Wiersze.

Zbigniew Herbert fue, además de poeta, un ensayista de una densidad y una capacidad comunicativa incomparables. La solidez y claridad de su prosa, que mantiene siempre una extraordinaria belleza, es un auténtico prodigio. Un bárbaro en el jardín nos hace viajar a la vez por las tierras de Europa y por su historia: desde el arte y la cultura que arrancan de la pintura rupestre de Lascaux hasta hoy. Visita Francia y también Italia: las aportaciones de la Magna Grecia que descubre en las ruinas clásicas de Pastum, la maravilla de las viejas fortalezas y las catedrales góticas y románicas, los jardines a l?anglaise de la Francia ilustrada, el destino trágico de albigenses, cátaros, cruzados y templarios, la superbundancia del Renacimiento italiano?entre otros el Duccio, Sassetta, Piero della Francesca o Fra Angelico?, van tejiendo un entramado con sutiles y esclarecedoras iluminaciones. El lector reencontrará en este libro al Herbert que supo maravillarnos con sus estudios y apócrifos neerlandeses de su Naturaleza muerta con brida (Acantilado, 2008).

Świadectwo przyjaźni wielkich poetów XX wieku: Julii Hartwig, Artura Międzyrzeckiego, Zbigniewa Herberta i jego żony Katarzyny Herbert. Wzruszająca opowieść o poezji, losach polskiej literatury a także codzienności, pisana swobodnie i szczerze, czasem żartobliwie a czasem poważnie. Wśród szczególnie ważnych zapisów znalazły się relacje z Marca 1968, z pobytów poetów w USA, Francji i Niemczech, z prac nad kolejnymi tomami wierszy i esejów.

Dwujęzyczny wybór wierszy Zbigniewa Herberta, pt. Pan Cogito szuka rady / Mr Cogito Seeks Advice zawiera tłumaczenia na angielski autorstwa Czesława Miłosza i Petera Dale Scotta oraz Alissy Valles, która w „Posłowiu” do tomu pisze: „(…) Dzieło Herberta zbudowane jest na badaniu wielu łamigłówek egzystencjalnych, na dociekaniach rozwijających się od wiersza do wiersza, próbujących różnych podejść, różnie kładących akcent, ale zawsze zataczających koło i wracających do dziwności i zaskoczenia, które leżą u podstaw podejmowanych przez człowieka działań”. Na tom złoży się 30 wierszy, wśród nich: Studium przedmiotu, Kamyk, Potęga smaku, Czułość, Tren Fortynbrasa.