„Katarzyna Niesporek” – książki

Publikacja zapisuje związki pomiędzy utworami Marcina Świetlickiego skupione wokół trzech kręgów tematycznych: autentyczności, romantyczności, (nie)religijności. W pierwszym z nich zostały zamknięte poszczególne edycje "Zimnych krajów". Kolejne natomiast to ogląd na całość twórczości. Konkretne tomy i wiersze wyodrębniają sensy, figury, kategorie, które można połączyć we współgrającą, ale też nieraz zgrabnie pogrywającą ze sobą całość. Niniejsza książka przez interpretację kataloguje i porządkuje wyłaniające się z wierszy autora "Zimnych krajów" różne oblicza i tożsamości bohatera lirycznego, często zwielokrotnionego, rozdartego, pogrążonego - jak pisze Joanna Orska - w byciu jedynie połowicznym. Bohatera, który stale jest w drodze, nie zatrzymującego się i tym samym nie pozwalającego albo też nie potrafiącego siebie określić, uchwycić w jedno, konkretne i stałe "ja".

Składająca się z pięciu rozdziałów rozprawa to poetycki zapis doświadczeń Edy Ostrowskiej włączony w dyskurs krytyczno- i historycznoliteracki. Ich tytuły "Outsiderka", "Grafo-mania", "Szpital", "Ciało", "Syn" sygnalizują tematy istotne, wyłaniające się i zwracające na siebie uwagę już po pierwszym odczytaniu książek autorki "Letycji u miecznika". Pierwszy z artykułów stanowi niejako wprowadzenie. Pokazuje Edę Ostrowską jako autorkę osobną, nie przystającą do rzeczywistości. Poetkę, która nie odnajdując porozumienia pomiędzy sobą a światem, ucieka się do przestrzeni "narkotycznych". Halucynacje, jakich doznaje po zażyciu różnorodnych substancji, zostają przez nią utrwalone w wierszu. Wyłania się z nich podmiot wędrujący, egzystujący na granicy, igrający z życiem i śmiercią. Taki obraz bohaterki lirycznej pojawia się przede wszystkim we wczesnej twórczości Ostrowskiej. Dlatego niejako kontynuacją pierwszego szkicu zdaje się być omówienie zawarte w drugiej części książki. Inspiracją stało się tu natomiast wydanie po raz drugi przez poetkę w 2013 roku dziennika, z którego zniknęło wiele fragmentów tekstu, zawartych w edycji z 1983 roku. Z lektury zapisków dwudziestolatki, ale także niektórych utworów z tomu "Małmazja" wyłoniła się kategoria grafomanii, ale rozumianej jako wspomniany już furor poeticus, niekontrolowana mania pisania, będąca dla Edy swoistą autoterapią, sposobem na przetrwanie, pokonanie wrogiej przestrzeni, w której żyje. O dzienniku jest także trzeci ze szkiców. Opisuje on z kolei szpital psychiatryczny jako przestrzeń wybraną przez Edę. Do analizy tego zagadnienia posłużyła propozycja Michela Foucaulta, który szpital psychiatryczny zaliczył do innych przestrzeni, nazywając go najpierw heterotopią kryzysu, następnie dewiacji. Szkic zatytułowany "Ciało" ukazuje z kolei poezję autorki "Śmiechu i łaski" jako sensualistyczną, zmysłową, tworzoną przez osobę uwikłaną w cielesność. Jest ono w wierszach Ostrowskiej umęczone i udręczone - przez mężczyznę, Boga, otaczającą rzeczywistość. "Syn" to wreszcie tytuł ostatniego z zawartych w książce omówień. Podejmuje temat macierzyństwa jako jednego z najboleśniejszych przeżyć Ostrowskiej, wyeksponowany także w ostatnich tomikach autorki "Wierszownika".

"Boskie, ludzie. Cztery studia o poetyckim doświadczaniu Boga" to książka, w której zostały przedstawione odmienne sposoby wyrażania indywidualnego stanowiska wobec "metafizyczności" w liryce okresu międzywojennego i pierwszych lat II wojny światowej. Oznaczają one - jak wyjaśniał Józef Czechowicz - "splot zarówno myśli, jak dyspozycyj i akompaniamentu uczuciowego, leżący u podstaw światopoglądu artysty". W prezentowanych szkicach ów światopogląd nie odwołuje się jednak tylko do prawowiernej religijności, ale przede wszystkim bierze pod uwagę "metafizyczny system interpretacji świata". Przeważa więc doświadczenie poszukiwania Absolutu oraz tego, co w ziemskiej sferze - naznaczonej oraz sprofanowanej wojną, cierpieniem, samotnością, chorobą i śmiercią - transcendentne i sakralne. Szkice, zbierające uwagi o doznawaniu "metafizyczności" wyrażonej w liryce Jerzego Lieberta, Władysława Sebyły, Tadeusza Różewicza oraz Wilhelma Szewczyka przynoszą obraz nieustannego zderzania się boskiego i ludzkiego. Pokazują indywidualny wymiar przeżywania prawd objawionych doprowadzających - jednych do wyznania wiary i chrześcijańskiego Boga; drugich do jedynie przekonania o istnieniu Absolutu, którego obecność przeszkadza w codziennej egzystencji; innych do duchowego zwątpienia w "pustym kościele", kolejnych do jeszcze głębszego doświadczania cierpienia egzystencji.

Monografia zbiorowa Literatura popularna T.3: Kryminał jest trzecim tomem z serii zapoczątkowanej przez publikację książki Literatura popularna T.1: Dyskursy wielorakie. Nie zapominając o ważnych pracach na temat kryminału Stanisława Barańczaka, Jerzego Siewierskiego, Bernadetty Darskiej, Mariusza Kraski, Mariusza Czubaja, Tadeusza Cegielskiego, Rogera Cailloisa, Stanko Lesica, a także o w całości poświęconych kryminałowi Tekstach z 1973 roku czy Czasie Kultury z 2010, trzeci tom badań nad literaturą popularną chcemy poświęcić właśnie temu gatunkowi. Kryminał stanowił i stanowi intelektualną zagadkę dla czytelnika oraz stawia wyzwania jego badaczom. Mimo niesłabnącej jego popularności i zwiększonego zainteresowania nim krytyków, wciąż sytuuje się na peryferiach współczesnego literaturoznawstwa. Artykuły umieszczone w tej książce są próbą refleksji nad tym zjawiskiem kultury.

Książka ukazuje spotkanie poety z czytelnikiem i wytworzone przez nich światy poetyckie. Można odnaleźć w niej interpretacje wierszy twórców związanych swoją biografią z Górnym Śląskiem i Zagłębiem Dąbrowskim. Łączy ich nie tylko podobne doświadczenie miejsca, ale także wspólne tematy: tęsknota za małą ojczyzną, rodzinnym spokojem, domem (Florian Śmieja, Jan Darowski, Stanisław Horak, Tadeusz Różewicz), szczere wyrażanie myśli, emocji, pragnień, lęków, rozczarowań wobec spraw najtrudniejszych (takich jak: ojczyzna, polityka, prawda, kobieta) czy próby poskramiania śmierci (Edward Zyman, Marian Kisiel, ks. Jerzy Szymik), epifania/metafizyka słowa (Jerzy L. Woźniak, Tadeusz Sławek, Andrzej Szuba).

Krytyczny dyskurs na temat poezji kobiet chcemy rozpocząć od autorki, której nazwisko jest wprawdzie znane czytelnikom, lecz która jeszcze nie doczekała się szerszego omówienia swojej twórczości. Początki jej drogi poetyckiej związane są z wrocławską Odrą i Tymoteuszem Karpowiczem, jest autorką dziewięciu książek poetyckich, trzech wyborów wierszy (w tym dwóch w językach obcych), jednej antologii. W 2017 roku została finalistką Nagrody Literackiej Nike za tomik Paraliż przysenny, w 2018 roku obchodziła 25-lecie wydania pierwszego tomiku wierszy. Mowa o pochodzącej z Mikołowa poetce Genowefie Jakubowskiej-Fijałkowskiej, (...) która niewątpliwie jest wyrazistą, czasem dosadną w słowach, szczerą do bólu poetką osobną. Otwarcie i bez zażenowania potrafi opowiadać o swoich bolączkach i tęsknotach. Jej utwory bywają bliskie bluźnierstwa, przepełnione makabrycznymi wizjami i niepokojącymi obrazami. Za ich sprawą wierzymy jednak w bezkompromisową prawdę poetyckiego wyznania, ulegamy sile wyrazu intrygującego kobiecego świata, nie pozostajemy obojętni na swoistą zadziorność i prowokacyjny ładunek wierszy. (Fragment "Od redaktorek")