Bytom Odrzański. 23 VIII 1109

Późnym latem 991 roku wojska niemieckie i polskie pojawiły się pod Brenną (Brandenburgiem), grodem słowiańskim, usytuowanym w południowej części ówczesnej Słowiańszczyzny połabskiej. Zasadniczym celem przyświecającym obu armiom w podjęciu wyprawy w te strony było opanowanie wspomnianego obiektu. Na temat omawianych wydarzeń zachowała się bardzo skromna ilość informacji źródłowych. W zasadzie jedynym przekazem odnotowującym trwanie walk o Brennę w 991 roku są roczniki hildesheimskie. O wzmiankowanych zmaganiach wojennych poskąpiły informacji pozostałe ówczesne źródła niemieckie, na ogół dobrze poinformowane o ważniejszych epizodach z dziejów kontaktów niemiecko-słowiańskich. Polskie dziejopisarstwo w tym czasie dopiero się kształtowało, nie dzi...

Bitwa nad Trutiną, stoczona 8 października 1110 roku, w której Bolesław Krzywousty pokonał Czechów i Niemców, nie jest dobrze znana w polskiej historii. Była wynikiem inicjatyw politycznych podejmowanych przez Bolesława III w Czechach. Będąc, tak samo jak Chrobry, pół-Czechem, Krzywousty dążył do realnego związku Polski i Czech. Nad Trutiną walczył w obronie praw do tronu księcia Sobiesława Przemyślidy, przeciw jego bratu Władysławowi I. Obaj byli jego krewnymi. W tej bitwie polska lekka jazda zwyciężyła, używając samych tylko łuków. Dane archeologiczne i źródła pisane z XI i XII wieku potwierdzają, że konne łucznictwo było efektywnie stosowane w tamtym czasie przez piastowską konnicę. Było to możliwe dzięki wysokiemu poziomowi polskiego jeździec...

W powszechnej świadomości historycznej Konrad Mazowiecki zapisał się jako książę, który sprowadził zakon krzyżacki na ziemie polskie w 1226 r. Jednak warto pamiętać, że Konrad Mazowiecki był w swoich czasach jednym z głównych graczy politycznych na ziemiach polskich. Władał wraz z synami Mazowszem, Kujawami, ziemią łęczycko-sieradzką, przejściowo także ziemią sandomierską i krakowską, na krótki czas stając się władcą około połowy ziem polskich. Konrad Mazowiecki zapewne czuł się spadkobiercą swojego ojca Kazimierza Sprawiedliwego, który rządził ziemią krakowską i sandomierską, sieradzką i łęczycką oraz Mazowszem, a któremu to właśnie podlegał książę pomorski oraz nominalnie za princepsa uznawali go inni Piastowie. Po śmierci Leszka Bia...

Europa nie doświadczyła takiej skali zniszczenia od czasu najazdu Hunów. Dochodziło do dantejskich scen w miastach i wsiach, do których wkraczali. Z dziką radością wieszali ich mieszkańców na drzewach, odcinali nosy i uszy, odrąbywali nogi, rozpruwali brzuchy, a nawet wyrywali z przebitej piersi serca. Zazwyczaj pijani rozszarpywali ludzi hakami, bądź kładli nagich na rozżarzonych węglach i torturowali w wymyślny sposób. Rodzicom odbierali dzieci, bądź zabijali je na miejscu; masowo gwałcili kobiety i dziewczęta; wiele osób odebrało sobie życie, by nie doświadczyć cierpień ze strony tej azjatyckiej dziczy. Jakby tego było mało podpalali wsie i miasteczka, z dzikimi wrzaskami zapędzając ludzi w ogień, gdzie ci palili się żywcem; rozkopywali groby szlachci...

Połowcy osiedlali się na Węgrzech od końca XI wieku. Już w następnym stuleciu byli postrzegani jako ważna część społeczeństwa węgierskiego. Na przykład przypisywano im w legendach założenie tak znanych miejscowości, jak Zwoleń (ob. Słowacja) czy Tokaj. W kolejnych wiekach żyli na Węgrzech w dobrych relacjach zarówno z Madziarami, jak i etnosami zachodnioeuropejskimi. Było to możliwe dzięki ich kulturze, podobnej do europejskiej. Kunowie, nawracając się na chrześcijaństwo, wybierali katolicyzm, a nie prawosławie, porozumiewali się po łacinie z mieszkańcami Europy, mieli też podobne podejście do własności i etosu rycerskiego. Wszystko to stało w sprzeczności z mentalnością Rusów, Tatarów czy Turków osmańskich. Wpływ Połowców jest do dzisiaj wid...

Wśród głuchego milczenia wcałej brygadzie słychać było szept modlitwy, wymawianej zpokorą inabożeństwem. Tu wąsaty sierżant, zawołany hulaka, mruczał półgłosem: »Kto się wopiekę poda Panu swemu«. Tam znów Węgier wzdychał ibijąc się wpiersi wołał: »Istenem, az istenem…, tj. Boże, oBoże, zmiłuj się nad duszą moją«. Ówdzie pan porucznik, przed chwilą jeszcze wcałym pułku za bezbożnika znany, szeptał dzwoniąc zębami: »Vater unser…«. Dalej pan kapitan półgłosem nucił pieśń nabożną: „Osancta Maria gratiae plena”. Ówdzie zaś wbojach posiwiały major odmawiał psalmy pokutne jak dziadek kościelny. Wszystko to razem wywoływało wrażenie ogromne, pełne grozy uroczystej, potęgującej się zkażdą chwilą, adosięgającej najwyższe...

18 maja 1792 roku blisko 100-tysięczna armia rosyjska dokonała agresji na Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Rosjanie dążyli przede wszystkim do okrążenia i zniszczenia stacjonującego na Ukrainie korpusu wojsk koronnych. Sprawujący nad nim pieczę młody książę Józef Poniatowski okazał się wymagającym przeciwnikiem. Zgodnie z planem operacyjnym, wykorzystując głębię strategiczną, wykonał manewr odwrotu, opóźniając nieprzyjaciela. Dobrze wyszkolony żołnierz koronny pomyślnie stawał naprzeciw bodaj najlepszej armii lądowej współczesnej Europy. Potwierdziły to zacięte starcia pod Zieleńcami i Dubienką, gdzie obrosła sławą polska artyleria. Podobnie było pod Brześciem, którego dzielnie bronił korpus litewski. W drugiej połowie lipca 1792 roku położen...

Uczymy się w szkole, że pierwszy rozbiór Polski miał miejsce w 1772 roku. Nic bardziej mylnego. Polska niemal upadła pod ciosami agresywnych sąsiadów już prawie tysiąc lat temu - w 1031 roku! Jak do tego doszło, że silne państwo polańskie Mieszka I nad Wartą, Odrą, Wisłą i Sanem, wydatnie powiększone przez jego syna Bolesława Chrobrego, zaledwie kilka lat po śmierci tego drugiego (w 1025 roku) stanęło na skraju przepaści? Co to spowodowało: błędy króla Mieszka II, zdrada księcia Bezpryma, niekorzystna konstelacja zewnętrzna, niepokoje wewnętrzne związane z rywalizacją możnych i reakcją pogańską? Na te i inne pytania próbuje odpowiedzieć dr Mariusz Samp, historyk średniowiecza specjalizujący się w dziejach Polski wczesnopiastowskiej. Ponieważ wyjąt...

Notka o książce: „Od Magenty do Meksyku 1859–1867” to książka poświęcona wybranym wątkom z wojennych dziejów Austrii. Traktuje ona o czasach wielkich przemian, wiodących do powstania w Europie Środkowej nowej struktury politycznej w postaci Austro–Węgier. Wyłoniła się ona z odmętu krwawych wojen: ze spowitych ciałami poległych winnic Magenty, wzgórz Solferino i Custozy, pól Czeskiej Skalicy, lasów rosnących na przedpolu kenigreckiej twierdzy. Książka ta stanowi wędrówkę śladami owych miejsc, przywoływanymi takimi, jakimi były one przed półtora wiekiem, ale także takimi, jakimi są one obecnie. Podczas owej wędrówki czytelnikowi towarzyszyć będą bohaterowie tamtej epoki. To oni opowiedzą prawdziwą historię tamtych bitew, nierzadko skrywaną w...

Wojny prowadzone przez Rzeczpospolitą w epoce nowożytnej mają ogromną literaturę i ciągle cieszą się dużym zainteresowaniem historyków. Niebagatelne miejsce zajmują pośród nich konflikty polsko-tureckie XVII stulecia, w tym szczególnie kluczowe ich wydarzenia, a więc wielkie bitwy. Są to również tematy bardzo mocno utrwalone w kulturze – malarstwie, literaturze i nawet filmie. W historiografii wojen Rzeczpospolitej z Imperium Osmańskim znajdują się liczne pozycje zdumiewające wkładem pracy poszczególnych historyków, będące wyczerpującymi – zdawałoby się – monografiami poszczególnych zagadnień. Wśród ich autorów wymienić można R. Majewskiego, W. Majewskiego, M. Wagnera, J. Wimmera, J. Wolińskiego i jeszcze innych. Jest też w literaturze bardzo...

Zawarty w lutym 1456 roku pokój w Jażełbicach między Wielkim Księstwem Moskiewskim a Nowogrodem Wielkim nie rozwiązał wszystkich problemów, lecz je zaostrzył. Przede wszystkim ze względu na istnienie dwóch wersji traktatu pokojowego. Ale wielki książę moskiewski Wasyl II Ślepy nie mógł liczyć na więcej. Wyraźnie brakowało mu sił wojskowych. Pewną rolę odegrało nieoczekiwane wsparcie Nowogrodu Wielkiego ze strony Pskowa. Ponadto były też inne przyczyny. Wiosną tego samego roku zmarł wielki książę Riazania Iwan Fiodorowicz, który przed śmiercią, wplątał się w konflikt z polskim królem Kazimierzem IV Jagiellończykiem. Aby rozwiązać spór, z Wilna do Riazania zostało wysłane poselstwo, na którego czele stał Wasyl Chreptowicz. Król skarżył się,...

Cedynia 972: wielkie zwycięstwo polskiego oręża! Bitwa pod Cedynią to pierwsze poświadczone w źródłach starcie polsko-niemieckie. Stoczona 24 czerwca 972 roku do dziś jeszcze wzbudza silne emocje i wywołuje spory wśród historyków. Zakończyła się ona triumfem armii piastowskiej dowodzonej przez księcia Mieszka I. Jakie okoliczności towarzyszyły wybuchowi wojny polsko-niemieckiej? Dlaczego margrabia łużycki Hodon zdecydował się zaatakować Mieszka? W jaki sposób słowiańskiemu księciu udało się pokonać lepiej wyszkolone i uzbrojone zachodnie rycerstwo? Na te i inne pytania Mariusz Samp stara się znaleźć odpowiedzi w swojej najnowszej książce poświęconej historii średniowiecza. Zabiera czytelnika w najodleglejsze czasy naszej państwowości, o których w d...

Po panowaniu Bolesława Chrobrego, który wyniósł państwo wczesnopiastowskie do poziomu regionalnej potęgi, nadszedł kryzys. Żądni rewanżu za wcześniejsze porażki sąsiedzi ze wschodu i z zachodu zmusili Bolesławowego syna Mieszka II do ucieczki za granicę. W kraju mnożyły się niepokoje, narastała reakcja pogańska. Po śmierci Mieszka w 1034 roku władcą Polski został jego syn Kazimierz, któremu nadano później przydomek Odnowiciel. On również musiał opuścić ojczyznę, w której rządy przejęli lokalni możnowładcy. Jednym z nich był Miecław, który jak podaje Gall Anonim, utworzył na Mazowszu własne państwo. Kazimierz po powrocie z Niemiec zaczął odzyskiwać swoje dziedzictwo. Szło mu to z wielkim trudem. Miecław był jego głównym przeciwnikiem. W ko...

Mówi się, że bycie władcą Rosji to jedno z najbardziej niebezpiecznych zajęć na świecie. Otrucia, sztylety w plecy, bojarzy, służby specjalne, zawały, wylewy, choroby i pijaństwo, to tylko niektóre zagrożenia, czyhające na ludzi rządzących Rosją. Mariusz Samp niezwykle plastycznie pokazuje jak wyglądały ostatnie chwile najsłynniejszych rosyjskich przywódców. Od Iwana Groźnego, przez Katarzynę Wielką, aż po Stalina. Od partii szachów, przez choroby weneryczne, aż po zasikane spodnie. Historia pokazuje, że każdemu władcy zdarza się poślizgnąć na skórce od banana. A w Rosji to śmiertelnie poważna sprawa. Mariusz Samp urodził się w 1990 roku, jest młodym, polskim historykiem specjalizującym się w historii średniowiecza i historii wojskowości.

Bolesław III Krzywousty, jeden z najbardziej rozpoznawalnych władców piastowskich, objął samodzielne rządy nad Wisłą w 1102 roku. Rządził przez trzydzieści sześć lat, co plasuje go w czołówce najdłużej polskich panujących. Czego przez ten czas dokonał? Jak ocenić jego działania? W swojej najnowszej książce Mariusz Samp skupia się na przedstawieniu politycznych i militarnych aspektów panowania Bolesława Krzywoustego. Autor analizuje m.in.: zmagania Bolesława o jedynowładztwo ze starszym bratem Zbigniewem, przebieg wojny stoczonej w 1109 roku z królem Henrykiem V, podboje ziem pomorskich i ich skutki oraz zjazd Bolesława Krzywoustego z cesarzem Lotarem III w Merseburgu w 1135 roku, gdzie Piast złożył sąsiadowi hołd lenny z Pomorza i Rugii. To pozycja ob...

Po panowaniu Bolesława Chrobrego, który wyniósł państwo wczesnopiastowskie do poziomu regionalnej potęgi, nadszedł kryzys. Żądni rewanżu za wcześniejsze porażki sąsiedzi ze wschodu i z zachodu zmusili Bolesławowego syna Mieszka II do ucieczki za granicę. W kraju mnożyły się niepokoje, narastała reakcja pogańska. Po śmierci Mieszka w 1034 roku władcą Polski został jego syn Kazimierz, któremu nadano później przydomek „Odnowiciel”. On również musiał opuścić ojczyznę, w której rządy przejęli lokalni możnowładcy. Jednym z nich był Miecław, który – jak podaje Gall Anonim, utworzył na Mazowszu własne państwo. Kazimierz po powrocie z Niemiec zaczął odzyskiwać swoje dziedzictwo. Szło mu to z wielkim trudem. Miecław był jego głównym przeciwni...

Związki dynastyczne Piastów z Rurykowiczami Począwszy od czasów Kazimierza Odnowiciela, wśród piastowskich małżonek najwięcej było kobiet pochodzących z Rusi Kijowskiej, co miało na celu sprzymierzenie się z Rurykowiczami. Większość małżeństw zawieranych na przestrzeni wieków przez polskich władców była bowiem mariażami politycznymi. Służyły one nawiązaniu lub umocnieniu sojuszu z innym państwem. Jaką rolę odgrywały Rusinki u boku swych mężów? Co wiemy o ich codziennym życiu? Czy potrafiły się odnaleźć w świecie zdominowanym przez mężczyzn? Jak sprawdzały się jako matki i żony? W swojej najnowszej książce dr Mariusz Samp szuka odpowiedzi na te pytania. Na podstawie dostępnych źródeł kreśli portrety kobiet – ruskich księżniczek, dl...

Uczymy się w szkole, że pierwszy rozbiór Polski miał miejsce w 1772 roku. Nic bardziej mylnego. Polska niemal upadła pod ciosami agresywnych sąsiadów już prawie tysiąc lat temu - w 1031 roku! Jak do tego doszło, że silne państwo polańskie Mieszka I nad Wartą, Odrą, Wisłą i Sanem, wydatnie powiększone przez jego syna Bolesława Chrobrego, zaledwie kilka lat po śmierci tego drugiego (w 1025 roku) stanęło na skraju przepaści? Co to spowodowało: błędy króla Mieszka II, zdrada księcia Bezpryma, niekorzystna konstelacja zewnętrzna, niepokoje wewnętrzne związane z rywalizacją możnych i reakcją pogańską? Na te i inne pytania próbuje odpowiedzieć dr Mariusz Samp, historyk średniowiecza specjalizujący się w dziejach Polski wczesnopiastowskiej. Ponieważ wyjąt...

Cedynia 972: wielkie zwycięstwo polskiego oręża! Bitwa pod Cedynią to pierwsze poświadczone w źródłach starcie polsko-niemieckie. Stoczona 24 czerwca 972 roku do dziś jeszcze wzbudza silne emocje i wywołuje spory wśród historyków. Zakończyła się ona triumfem armii piastowskiej dowodzonej przez księcia Mieszka I. Jakie okoliczności towarzyszyły wybuchowi wojny polsko-niemieckiej? Dlaczego margrabia łużycki Hodon zdecydował się zaatakować Mieszka? W jaki sposób słowiańskiemu księciu udało się pokonać lepiej wyszkolone i uzbrojone zachodnie rycerstwo? Na te i inne pytania Mariusz Samp stara się znaleźć odpowiedzi w swojej najnowszej książce poświęconej historii średniowiecza. Zabiera czytelnika w najodleglejsze czasy naszej państwowości, o których w d...

Polski władca Bolesław Chrobry po śmierci swojego protektora i przyjaciela, cesarza Ottona III, w 1002 roku, wykorzystał rywalizację o tron królewski w Niemczech - z której zwycięsko wyszedł Henryk II z dynastii Ludolfingów - interweniując zbrojnie na pograniczu. Na początku maja 1003 roku wybuchło w Rzeszy powstanie przeciwko Henrykowi II. Zainicjował je margrabia bawarskiej Marchii Północnej Henryk ze Schweinfurtu. Bolesław, chcąc go wesprzeć, ruszył z wojskiem do marchii miśnieńskiej, a potem podążył ku Łabie przez ziemie Sasów. Ostatecznie bunt załamał się i polski książę ograniczył się do najazdu na ziemie słowiańskiego ludu Głomaczów (Dalemińców) na zachód od Łaby. Zdobył spore łupy i uprowadził - według relacji kronikarza Thietmara - a�...