Czerwone listy. Eseje frankistowskie o literaturze polskiej

Gershom Scholem (1897-1982) był i pozostaje najwybitniejszym współczesnym historykiem judaizmu. Urodzony w Berlinie, wyemigrował do Palestyny jeszcze w międzywojniu, przed powstaniem państwa Izrael i osiadł tam na resztę życia. Zajmował się przede wszystkim mistyką żydowską i z tej właśnie perspektywy przedstawia w niniejszych wykładach z przełomu lat 50. i 60. XX wieku podstawowe pojęcia judaizmu, takie jak Bóg, stworzenie, objawienie, tradycja i zbawienie. Wydobywa związki między historycznymi nurtami – jak wpływ neoplatonizmu na pojmowanie biblijnego Boga czy stwarzanie „z czegoś” w starożytnej mitologii, a stwarzanie „z niczego” w religii, porównuje judaistyczną ideę mesjanizmu z jej chrześcijańską wersją. W tych wykładach, tak jak w całej s...

Walter Benjamin (1892-1940) przez ostatnie lata życia intensywnie pracował nad wspomnieniami z dzieciństwa. Było to dzieciństwo dostatnie i zapewne szczęśliwe, jako że rodzice należeli do grupy zamożnych mieszczan żydowskich w Berlinie. Krótkie "obrazki" oświetlające okres ostatnich lat XIX i pierwszych XX wieku stanowią arcydziełka literatury wysokiej, liryczne i filozoficzne obrazy epoki widzianej oczami dziecka. Benjamin, rówieśnik telefonu, ale i obserwator mitu założycielskiego Rzeszy, stał na progu między dwoma stuleciami, czemu później, opracowując wspomnienia, dał filozoficzny wyraz. W świetle losów dorosłego Benjamina-emigranta tułającego się po Europie berlińskie wspomnienia nabierają charakteru poszukiwań zakorzenienia i bezpieczeństwa - o kt�...

Szkatułkowa opowieść o wyobcowaniu i walce z niepamięcią. U progu drugiej wojny światowej pięcioletni Jacques Austerlitz trafia do Wielkiej Brytanii, gdzie adoptuje go dwoje walijskich protestantów. Wkrótce chłopiec poznaje jednak swoje prawdziwe nazwisko i kraj pochodzenia, a po latach – jako dorosły mężczyzna – rozpoczyna długą wędrówkę, na końcu której spodziewa się znaleźć klucz do zrozumienia własnej tożsamości. Na swój cichy, przesycony melancholią iironią sposób ostatnia proza Sebalda należy do najważniejszych książek minionych dekad – pisze w posłowiu do książki Wojciech Nowicki. – Zawdzięcza to literackiej klasie, owej frazie, zdolnej unieść jej główne tematy: Zagładę, zagłady, niemożność dopasowania ipragnienie odosobnienia...

Tematem książki jest poszukiwanie tożsamości, ale opowiadając historię własnej rodziny, autor przedstawia historię XX wieku: pogromy w Rosji, antysemityzm, hekatombę pierwszej wojny, okupację, rządy Vichy, donosicielstwo, łapanki, deportacje, wojnę w Algierii, dramaty imigrantów. Głównym bohaterem powieści jest dom przy ulicy Grenelle w Paryżu. Zaczynamy od podwórza i samochodu, stojącego tuż przy wejściu kuchennym, wchodzimy do kuchni, oglądamy gabinet, schody, salon, a we wszystkich tych pomieszczeniach przyglądamy się rozmaitym przedmiotom, z których każdy wywołuje wspomnienia i ujawnia kolejne tajemnice, jak w detektywistycznej grze planszowej Cluedo, do której narrator porównuje swoją opowieść: dopiero po przeczytaniu dwóch trzecich powieści dowiad...

Intymna, intelektualna i interwencyjna książka, po którą powinna sięgnąć każda lesbijka w Polsce. Moja ukochana i ja to poruszająca historia miłości. Od szaleńczego zakochania, które sprawia, że żyjemy poza czasem, w stanie permanentnego uniesienia. Przez intensywnie rozwijającą się relację, która daje wrażenie poznawania świata z zupełnie odmiennej perspektywy. Wreszcie – tworzenie domu, obrastanie w tylko sobie znane rytuały, oswajanie samych siebie z budowaniem nowego, wspólnego życia. Idylliczny obraz jest jednak weryfikowany przez rzeczywistość. Renata Lis, pisarka po pięćdziesiątce, przez ponad połowę życia jest w związku z kobietą. Wprost i bez zbędnego romantyzowania ukazuje, jak zmieniały się społeczno-kulturowe realia bycia lesbijką w Po...

Jerzy Kaziura, agent GRU, awansuje na stanowisko wicepremiera i koordynatora służb, wprowadzając chaos na najwyższych szczeblach władzy. Konrad Wolski, Marcel Cichy, Roman Leski oraz Zofia Winiarska zostają aresztowani, a Agencja Wywiadu rozwiązana. Pogłębia się atmosfera niepewności i nieufności. W cieniu tych wydarzeń Sara, Monika i Maria przygotowują niebezpieczną misję uwolnienia aresztowanych przyjaciół. Wspomagane przez wytrawnych agentów MI6 oraz Miszę Popowskiego, byłego oficera rosyjskiego wywiadu i George'a Gordona, asystenta Sekretarza Generalnego NATO, dziewczyny stają do walki z czasem i przebiegłym wrogiem. W miarę jak tajemnice wychodzą na światło dzienne, Kaziura ukazuje swoją prawdziwą tożsamość - szarej eminencji, przygotowującej na zlecen...

Chodzenie (1971) to arcymistrzowskie pod względem językowym i stylistycznym opowiadanie, w którym narrator i niejaki Oehler podczas wspólnego spaceru rozmawiają o naturze myślenia, rozumu i istnienia jako takiego. Amras (1964) – dwaj bracia próbują popełnić samobójstwo, zostają odratowani i umieszczeni w Amras, w należącej do ich wuja wieży, która z jednej strony stanowi schronienie przed oszczerstwami ze strony społeczeństwa, z drugiej zaś więzienie. Sława Lisiecka – tłumaczka literatury niemieckojęzycznej, od 2011 prowadzi wydawnictwo Od Do. Przełożyła około 100 pozycji książkowych, w tym powieści Thomasa Bernharda: Autobiografie (1999), Wymazywanie (2005), Zaburzenie (2009) oraz Amras. Chodzenie (2018). Jest laureatką wielu nagród translatorskich, w t...

Zabierając nas na włóczęgę w ciemne uliczki i podejrzane zaułki, Wojciech Grabowski snuje gawędę o Śląsku, jakiego nie znamy: przestrzeni dorastania, ulotnych wrażeń, mglistych wspomnień i sztuki. Bo to właśnie przeszłość, przestrzeń i sztuka są bohaterami jego opowieści. „Śląsk jest dla mnie jedną wielką instalacją artystyczną, choć nie stworzyli jej artyści. Obcowanie z tą przestrzenią decyduje o moim życiu, o moich wyborach. Dosłownie. Co kazało mi skręcić w jakiś zaułek albo zatrzymać się przed tą, a nie inną kamienicą. Jeżeli coś zmusiło mnie do zmiany planów w trakcie wędrówki, to znaczy, że niewątpliwie jest ważne. To zatrzymanie, spojrzenie, zawrócenie pociąga za sobą zdarzenia. I z tego tworzy się opowieść.”

Herbert Marshall McLuhan (1911–1980), z wykształcenia literaturoznawca (uhonorowany doktoratem w Cambridge i tytułem profesorskim w University of Toronto), z zamiłowania niestrudzony badacz kultury, występujący przeciwko sztywnym ramom akademickiej nauki. Przedmiotem jego zainteresowania były przede wszystkim role, jakie w społecznym i jednostkowym życiu człowieka pełnią szeroko rozumiane media oraz związane z nimi sposoby komunikacji. Książka Galaktyka Gutenberga. Tworzenie człowieka druku (1962), ukazująca konsekwencje wynalezienia prasy drukarskiej z ruchomymi czcionkami, weszła na stałe do kanonu literatury traktującej o wzajemnych relacjach kultury, społeczeństwa i mediów. Jej pierwsze pełne polskie wydanie oddajemy właśnie w ręce czytelników.

Dymitr Fiłosofow (1872-1940), wybitny rosyjski krytyk i eseista, od 1920 roku był emigrantem w Polsce. Piotr Mitzner na podstawie rozproszonych wspomnień, listów i notatek przedstawia krąg jego warszawskich znajomości i przyjaźni. Fiłosofow był mistrzem Józefa Czapskiego, doradcą politycznym Józefa Piłsudskiego i uważnym lektorem utworów Marii Dąbrowskiej, Juliana Tuwima. Zostawił wyraźne ślady w kulturze polskiej.

Katedra dopiero teraz została przetłumaczona na język polski, mimo iż to dzieło należy do klasycznych pozycji francuskiej literatury pięknej. Jest to druga część trylogii, obrazującej drogę nawrócenia głównego bohatera - Durtala, z którym utożsamiał się sam autor.Joris-Karl Huysmans - jeden z najbardziej niedocenionych u nas pisarzy katolickich - przeszedł długą drogę od dekadencji i fascynacji światem do powrotu do wiary, Kościoła i Chrystusa. Autor jest także założycielem i pierwszym prezydentem prestiżowej Akademii Goncourtów. W dzieciństwie Huysmans porzucił Kościół Katolicki i stał się zafascynowany środowiskiem paryskiej bohemy. Kłóciło się to z jego codziennym zajęciem, ale być może uratowało przed totalną degeneracją. Przez 32 lata p...

„Dość powszechnie uważa się, że «Moby Dick», «Kopista Bartleby», «Benito Cereno» i «Billy Budd» to najważniejsze utwory Hermana Melville - pisze Adam Lipszyc - ja zaś chętnie przystaję na te tradycyjne wartościowania. Niemal każdy utwór Melville’a wydaje mi się jednak ważny lub zwyczajnie wspaniały”. Daje temu dowód w zbiorze przenikliwych, pełnych pisarskiej swady tekstów, które niejako oświetlają i dopełniają piwowską edycję dzieł Melville'a. Przygląda się Lipszyc przebogatej twórczości Melville'a z różnych stron, okiem świeżym i czujnym. A to przemierza rozmaite Melville'owskie utwory, by wydobyć na jaw zasadnicze dla nich doświadczenie metafizyczne, to analizuje je w porządku chronologicznym, to znów bierze pod lupę kilka naraz i śl...

Autorzy zebranych tu szkiców przyglądają się (...) wielkiej rozmaitości gatunków literackich: są tu wykłady z mesjańskiej teologii, powieści, opowiadania, tomy wierszy i radykalne eksperymenty poetyckie, są dramaty, eseje, aforyzmy, a nawet baśń. Interpretują teksty pisarzy różniących się od siebie pod wieloma względami: zasłużonych reprezentantów hiperkanonu i wydobywanych z mroków członków kanonu cieni, pisarzy krajowych i emigracyjnych, mających żydowskie korzenie i niemających, religijnych i zeświecczonych, przewrotnie eksponujących swą żydowskość i bacznie ją ukrywających, zmagających się z ciążącym im dziedzictwem judaizmu i żarliwie dobijających się do jego wrót, wiernych odziedziczonej tradycji religijnej i proponujących własne postsek...

Adam Lipszyc - eseista tłumacz, pracuje w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, uczy w Szkole Nauk Społecznych, w Collegium Ciyitas oraz na Uniwersytecie Muri im. Franza Kafki. Laureat nagrody "Literatury na Świecie" im. Andrzeja Siemka, nagrody Allianz Kulturstiftung i Nagrody Literackiej Gdynia. Ostatnio opublikował Czerwone listy. Eseje frankistowskie o literaturze polskiej (Kraków, 2018). To jest filozoficzna książka o Freudzie. Staram się w niej pokazać, że z pism twórcy psychoanalizy wydobyć można splot koncepcji, które w sposób atrakcyjny opisują logikę ludzkiego doświadczenia. W moim przekonaniu, we Freudowską wizję człowieka wpisane są trzy ogólne tezy. Oto one: 1) człowiek jest wykolejonym zwierzęciem; 2) człowiek jest istotą wewnętrznie poróżnion�...