Migawki z tradycji uciśnionych

Kilka miesięcy po zabójstwie sędziego, który za wszelką cenę pragnął zachować niezależność, nikt z jego bliskich nie potrafi pogodzić się ze stratą. Osierocona córka, żona i szwagier próbują odgadnąć zagadkę jego śmierci. Misternie zbudowana intryga trzyma w napięciu, ale nie ona jest w powieści najważniejsza. Ważniejsze jest tu oszałamiające, niebezpieczne, a zarazem piękne i rozbudzające zmysły miasto oraz ludzie, którzy je tworzą, z całym bogactwem ich uczuć, marzeń, pragnień i niespełnień. Ważne są także proste pytania, na które nie ma łatwych odpowiedzi: gdzie kończy się niewinność a zaczyna współudział? Co to znaczy być odważnym? Gęsta, pulsująca proza, w której słychać echa Baldwina, Marqueza i Frankétienne’a oraz dźwię...

Romowie – od kilkuset lat obecni w Europie, praktycznie we wszystkich państwach. Podzieleni na setki klanów i plemion, wędrujący i osiadli, zintegrowani i zachowujący dystans, budzą wiele emocji – stylem życia i silnym poczuciem odrębności. Skąd przybyli? Jak wykształciły się ich zwyczaje? I co ich spotykało w Europie? Na te pytania stara się odpowiedzieć książka Przemysława Witkowskiego. Laboratorium przemocy. Polityczna historia Romów to szybkie i sprawne przejścia od skali makro do mikro, od syntezy wielkich procesów społecznych do reportażu uczestniczącego, od Indii przez Grecję do Polski. W tle rodzi się i rozwija kapitalizm, wybuchają epidemie i nacjonalizmy, powstają i upadają ideologie, a Romowie trwają, tkając swoją kulturę kolejne stulecie. S...

Przypadek? Nie sądzę! Mark Zuckerberg jest człekokształtną jaszczurką, amerykański rząd zlecił atak na World Trade Center, a lądowanie na Księżycu to kłamstwo. Oto tylko kilka przykładów niezliczonych teorii spiskowych. Czym są i dlaczego ludzie w nie wierzą? I czy mogą być niebezpieczne? Michael Butter, rozprawiając się z mitami narosłymi w dyskusjach medialnych, przedstawia cechy, rodzaje i rozwój teorii spiskowych. Posługując się przykładami od zabójstwa Juliusza Cezara po flirt Donalda Trumpa z konspiracjonizmem, pokazuje, jak powstają i co oznaczają dla ich wyznawców. Udowadnia, że są osoby bardziej podatne na proponowaną retorykę, przekonane, że jako nieliczne znają prawdę i odkryły perfidny plan. Nowe narracje spiskowe pojawiają się każdego...

W roku 1929 Józef Stalin, pragnąc zniszczyć warstwę majętnych chłopów, nakazał skolektywizować wszystkie ukraińskie gospodarstwa rolne. W kolejnych latach przez wsie przetoczyła się brutalna sowiecka kampania konfiskat, terroru i morderstw. Resztki żywności pozostałe po rekwizycjach nie wystarczyły do wyżywienia ludności. W rezultacie doszło do klęski głodu. Zmarło wówczas kilka milionów Ukraińców. Poruszająca relacja człowieka, który przetrwał Wielki Głód, stanowi opis codziennej konfrontacji chłopca z beznadzieją i śmiercią – jego bezradności wobec aresztowań i maltretowania rodziny oraz przyjaciół. Miron Dolot opowiada także o dorastania, któremu towarzyszy coraz bardziej dojmująca świadomość absolutnej kontroli sprawowanej przez Sowietów...

Rumunia. Banat. Odległe góry nad Dunajem. Wioski, w których od niemal dwustu lat żyją Czesi. Świat, w którym czas się zatrzymał. Do jednej z takich wsi przyjeżdża młody nauczyciel z Moraw. Przyjeżdża, by zapomnieć. Ale nieodłączne wspomnienia coraz bardziej przysłaniają mu codzienność wiejskiego życia i nieśmiałe próby włączenia się do zamkniętej społeczności. W izolacji i samotności, pośród upojnej banackiej scenerii każdy drobiazg przypomina o dzieciństwie, gorzkich latach spędzonych na sali gimnastycznej, utraconych kobietach, podróżach, ucieczkach...

Nie jest łatwo być optymistą w obecnych czasach. Krótkie dziesięciolecie demokratycznego przebudzenia Europy kończy się. Kto jeszcze wierzy, że świat będzie od jutra lepszy, będzie miał opinię pozbawionego rozumu lub niepoprawnego optymisty. Niepewność stała się nowym uczuciem paneuropejskim. Nie jest to żaden przejaw starzejącego się społeczeństwa. Żyjemy w czasie przełomu, i trudno powiedzieć, jak zachodnie demokracje poradzą sobie z wyzwaniami, na które napotykają (ze wstępu autora).

Nieznane oblicza Brazylii. Zbiór reportaży Eliane Brum, wielokrotnie nagradzanej dziennikarki, przedstawia przejmujący obraz życia w Brazylii, którego próżno szukać w przewodnikach turystycznych.  Autorka odwiedza indiańskie i metyskie akuszerki na północnym krańcu puszczy amazońskiej, opowiada o życiu mieszkańców jednej z faweli w São Paulo i śledzi walkę aktywistów społecznych z międzynarodowymi korporacjami o prawa kobiet, środowisko naturalne i dach nad głową.     Kloszard z Porto Alegre, poszukiwacze złota z Belo Monte, matki straconego pokolenia... Kolekcjoner porzuconych dusz to galeria niezwykłych postaci, do których autorka podchodzi z niezwykłą wrażliwością, pokazując świat z ich perspektywy. Jej wysmakowane literac...

Kolejna książka autora bestsellera Skandynawski raj Japończycy, Koreańczycy i Chińczycy nie tylko ze sobą sąsiadują, ale też należą do jednej wielkiej konfucjańskiej rodziny. W sferze kulturowej łączy ich bardzo wiele, a przyjazne stosunki mogą im przynieść mnóstwo korzyści. Dlaczego wiec pałają do siebie taką nienawiścią? Michael Booth, dziennikarz i autor wielu bestsellerów, rusza w podróż po Azji Wschodniej, by zbadać przyczyny wzajemnej wrogości trzech azjatyckich tygrysów. Okazuje się, że wszystko może być źródłem konfliktu: przynależność terytorialna wysp, wojenna historia, kontrowersyjne pomniki, eskalacja zbrojeń, a nawet… zła dekoracja deseru. Japonia, Chiny i Korea… to barwna, sugestywna i niezwykle zabawna książka, będąca połąc...

Z pogodą nie wygrasz Pewnej sztormowej nocy roku 1362 olbrzymia fala na zawsze zatopiła duńskie miasto Rungholt. Te same wielkie masy wody odsłoniły teren, na którym powstała osada rybacka Amsterdam. Trzy tysiące pięćset lat wcześniej w Egipcie głód i epidemie spowodowane wieloletnią suszą doprowadziły do upadku Starego Państwa. Marcus Rosenlund w fascynujący sposób kreśli historię ludzkości, na którą istotny wpływ miały zjawiska pogodowe. Ekstremalne mrozy, tsunami czy susze wiele razy powodowały upadek potężnych imperiów, prowadziły do klęsk i chaosu. Równie często dawały początek nowym potęgom gospodarczym i wynalazkom, były inspiracją dla malarzy i pisarzy. Książka Gdy pogoda zmienia bieg historii prowadzi czytelników przez tysiąclecia, ukazuj...

Być może jednym z najpoważniejszych zadań, jakich może podjąć się literatura, jest uruchomienie gry, w której zdoła ona zasugerować, że chodzi w niej o coś więcej niż ona sama. Nie da się chyba więcej osiągnąć w tej dziedzinie, niż przekonać czytających, choćby na chwilę, że stawka pisarstwa jest większa niż samo pisanie, że tekst może dotykać Sprawy, która każe mu wykroczyć poza własne ograniczenia. Oczywiście literatura spełnia się wtedy, gdy wygrywa tę grę dzięki własnym środkom, pisarstwu i jego technikom. Czy jednak oprócz tego nie trzeba czegoś jeszcze, czego w ramach poetyki nie sposób precyzyjnie nazwać, a co wypełniałoby machinę literacką odpowiednim żarem? Czegoś, co sprawi, że środki literackie będą więcej niż techniką....

Obóz dla uchodźców, gdzieś na krańcach Europy. Dwaj bohaterowie - Europejczyk i Syryjczyk - opowiadają o tym miejscu z odmiennych perspektyw. Szukają tam dla siebie ratunku, każdy na swój sposób. Wokół rozbrzmiewają anonimowe głosy wykluczonych, mieszkańców, a nawet polityków. Mieszają się czasy, języki i konwencje. Azyl to szukanie formy zdolnej nazwać rozpad naszego świata. Paweł Mościcki, ur. 1981, pracuje w Instytucie Badań Literackich PAN, redaktor pisma "Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej". Do tej pory publikował eseje, m.in. "Migawki z tradycji uciśnionych" (2017), "Chaplin. Przewidywanie teraźniejszości" (2017), "Lekcje futbolu" (2019). "Azyl" jest jego debiutem prozatorskim.

Katalog towarzyszący wystawie: Niewczesne historie / Untimely stories. Wystawa jest wyrazem przekonania o takim właśnie sensie sztuki oraz o takiej potrzebie jej działania. W początkowej części katalogu odnajdziemy eseje: Odwracanie czasu i Uwagi o sztuce i skuteczności autorstwa Jarosława Lubiaka, Joanny Sokołowskiej i Pawła Mościckiego. Pozostałą część katalogu stanowi opis poszczególnych prac, filmów i artystycznych akcji wybranych artystów.

Czy doświadczenie przemijania może stać się źródłem praktyki oporu? To podstawowe pytanie stawiane przez Pawła Mościckiego w tekście, którego głównym bohaterem jest Guy Debord francuski pisarz, filmowiec, filozof i strateg. Książka ukazuje czas i historię jako pole konfliktu politycznego, prawdziwej wojny na obrazy, słowa, cytaty i gesty, jaką Debord wypowiedział otaczającemu go społeczeństwu spektaklu. Jednocześnie autor próbuje wydobyć z analiz jego myśli i działalności rozmaite figury doświadczenia historycznego oraz formy przeżywania czasu zawierające w sobie polemiczny ładunek i utopijną obietnicę. Oprócz teoretycznych rozważań poświęconych nieodwracalności czasu znaleźć tu można również refleksje o nocnych wędrówkach przez miasto i tworz...

„W składzie piszących o piłce w Polsce brakowało kogoś takiego jak Paweł Mościcki. Teraz, gdy się ze swą kapitalną książką w nim pojawił, zwycięstwo mamy pewne. Tyle że nie wiadomo dokładnie w jakiej dziedzinie. Paweł Mościcki mistrzowsko, z morderczą inteligencją i elegancką subtelnością (Pirlo, oczywiście), pokazuje w swych lekcjach, że futbol opowiada o wszystkim: o regułach życia społecznego, o polityce, o sztuce i estetyce, o miłości, o filozofii, o seksie i wielu innych ważnych sprawach. I o humorze, bo książka jest rozkosznie dowcipna. Czytałem ją z wypiekami na twarzy, jak w dzieciństwie Do przerwy 0:1 Bahdaja. Tak, Lekcje futbolu są jak powieść Bahdaja, tyle że po odbyciu studiów wyższych”. – Marek Bieńczyk