Mit habsburski w literaturze austriackiej moderny

Świat w migawkach. Nowa książka jednego z mistrzów europejskiej literatury Nasza współczesność, jej wady i cnoty pod piórem włoskiego mistrza z Triestu. Przez 17 lat, od 1999 roku po 2016 Claudio Magris, wybitny prozaik, eseista, krytyk literacki i tłumacz, dokumentował codzienność, tworząc krótkie zapiski – migawki – odnośnie małych i dużych wydarzeń z życia publicznego i prywatnego, polityki, sztuki, podróży, własnych przeżyć, sposobów mówienia, ekspresji i zachowania. Z tych błyskotliwych tekstów, porównywalnych do najlepszych felietonów Umberta Eco, wyłania się mała komedia ludzka, fresk naszych nerwic i tików kreślony bez moralizowania, czasem z czułością, a czasem z ironią.

W bogatej twórczości Claudio Magrisa istnieje nurt prozy pozornie tylko pomniejszej, krótkich opowiadań-monologów (Głosy) lub niewielkich, jednowątkowych powieści (Inne morze), w których, w mistrzowskim skrócie, pojawiają się wszystkie motywy jego książek: morze, Triest, kontynentalna ucieczka przed spontanicznością w świat sztywnych reguł, pokusa nihilizmu i wielkie tak mówione życiu. Po latach powraca on do tego nurtu w pięciu opowiadaniach zebranych w tomie Zakrzywiony czas w Krems. Ich przewodnimi tematami są Triest, czas i starość. Spieszę od razu uspokoić czytelników, że nie otrzymają przygnębiającego obrazu słabnącego ciała ani depresyjno-melancholijnej refleksji nad przemijaniem. Przeciwnie, w bohaterach-narratorach kryje się jakaś zadziwiając...

Bruno Schulz zawsze stał po stronie autorów, nawet gdy sam wcielał się w niewygodną dla siebie rolę krytyka. Nie chciał sobie „arrogować” porównującego i oceniającego spojrzenia znawcy, przedkładając nad nie sąd prywatnego konsumenta i amatora. Być może dlatego tom zawierający wszystkie jego szkice krytyczne liczy zaledwie czterdzieści dwa teksty. I być może dlatego w każdym z tych tekstów Schulz wykracza daleko poza horyzont klasycznych badań literackich czy codziennej praktyki recenzenckiej i podąża w stronę krytyki autorskiej, wykorzystującej narzędzia hermeneutyki, psychoanalizy i mitografii, by wydobyć z omawianego dzieła najgłębsze pokłady sensów. Szkice krytyczne Schulza, zarówno fundamentalne dla zrozumienia jego dzieła eseje, wnikliwe prace...

Teksty zebrane w książce O demokracji, pamięci i Europie Środkowej, w większości niepublikowane wcześniej po polsku, obejmują półwiecze eseistyki Claudia Magrisa. Znajdziemy w nich najważniejsze dla włoskiego pisarza zagadnienia pytania o zasadę tworzenia i funkcjonowania prawa, o znaczenie laickości, rozważania o bolesnych zadaniach pamięci, o tożsamości i pograniczu. Oczywiście nie mogło również zabraknąć habsburskiego mitu.Świat opisywany i obserwowany przez autora to świat w kryzysie jednostki, podmiotu, państwa. Eseje czytane dzisiaj stają się zatem głosem w dyskusji o współczesności wyważonym, otwartym na dialog, pozbawionym nostalgii a także próbą poszukiwania wspólnych wartości, wyrastającą z tęsknoty, ale pozbawioną złudnej nadziei.Z cha...

Jest to zaledwie szczątek niezmiernie obfitych, lecz bezpowrotnie zaginionych zbiorów epistolograficznych, które Schulz pieczołowicie przez całe lata segregował i gromadził. Zachowana resztka nie daje o tej kolekcji wyobrażenia, ale przez sam fakt przetrwania jest szczególnie cenna jako niemal symboliczny ślad po masowej egzekucji ludzi i pamiątek po nich. Te listy, które udało się w ciągu kilkudziesięciu lat odnaleźć, stanowią nie tylko zbiór epistolarny, ale przede wszystkim cząstkową autobiografię pisarza, istotny przyczynek do jego życiorysu, którego liczne ślady zatarł czas, a świadkowie w ogromnej większości zginęli.

Dziennik bez samogłosek Aleksandra Wata jest jednym z legendarnych tekstów intymistycznych polskiej literatury XX wieku. Choć był wydawany już trzykrotnie, czytelnicy nigdy nie mieli szansy zapoznać się z wykorzystanym w nim „spółgłoskowym szyfrem”. Sam sposób zapisywania, który niewątpliwie przyczyniał się do wytworzenia swoistej mitologii dziennika, nie mógł zostać przeanalizowany, zinterpretowany czy – po prostu – przeżyty. Niniejsza publikacja stawia sobie zatem za cel przede wszystkim jego dowartościowanie, zaprezentowanie go odbiorcy w formie najbliższej oryginalnemu maszynopisowi, najbardziej surowej. Oddając sprawiedliwość sposobowi pisania Wata, zbliża się do tego, jak zwykł był myśleć i pracować: godzi się na nieciągłość, skokowość, a...

„Dziś można powiedzieć, że być może to Schulz, a nie Gombrowicz czy nawet uhonorowany Noblem Miłosz, jest najbardziej powszechnie znanym i docenianym pisarzem polskim XX wieku, a liczba prac powstających na temat jego twórczości w różnych krajach świata idzie w setki. Jeśli dołączymy do tego wspomnianą już swoistą recepcję jego dzieł i biografii przez literaturę, teatr i kino, ujrzymy obraz twórcy, który w ponad siedemdziesiąt lat po śmierci z młodzieńczą energią zdobywa coraz to nowe umysły”. – Jerzy Jarzębski „Wobec zagłady archiwum Schulza wydawca Sklepów cynamonowych nie ma innej możliwości, jak oprzeć ich edycję na wydaniu książkowym z 1933 roku. Istniejące czasopiśmiennicze pierwodruki dwóch opowiadań i początku trzeciego (...) mo...

Miasteczka pełne barw, skąpane w promieniach słońca. Starożytne zabytki, kilkusetletnie kamienice, ukwiecone balkony i okna. Znamy ten idylliczny obrazek. Kusi każdego, kto choć raz odwiedził Włochy, i zachęca, by zawitać tam ponownie. Dajmy się uwieść opowieściom Polki, Aleksandry Seghi, która od ponad 20 lat mieszka we Włoszech. Poznajmy ich historię, tradycje, codzinne życie. Zacznijmy od kawy w przytulnym barze, potem wyruszmy w podróż po włoskich miastach i miasteczkach, teatrach i scenach, kościołach i ogrodach. W tej podróży towarzyszyć nam będą znani Polacy, którzy bardzo lubią Italię i chętnie w niej bywają nie tylko ze względów zawodowych, ale i prywatnie. Dali się namówić Autorce na rozmowy o Włoszech, o tym, co ich urzeka, facynuje, jak s...

„(...) Przedstawiony materiał jest autorską oceną oraz dokumentem, wiele wnoszącym w naszą zbiorową wiedzę. Wiele kwestii prezentowanych jest w cieniu misji Kościoła katolickiego w naszym kraju; miało to dla zaprezentowanej opozycji istotne znaczenie i jej działacze mieli do niej wielkie zrozumienie. To tez typowy wątek naszych dziejów ponadtysiącletnich, czyli osadzanie spraw publicznych w etosie chrześcijańskich wartości, wśród których dominowała idea wolności. Autor i „jego” postaci (zaprezentowane w tekście) doskonale to wyczuwają, a autor eksponuje. Bo ta opozycja była tyle polska, co chrześcijańska – i te elementy się splatają, jak chciał Stefan Żeromski (skądinąd kalwin), gdy wszystkich, co chcieliby to wiano rozdzielić – mówił, iż „k...

Lektura książki ukazuje, jak olbrzymi był nakład pracy, aby powstała tak wartościowa i precyzyjna analiza. Jest to tym bardziej godne pochwały, że monografia ma charakter wybitnie interdyscyplinarny, co podnosi jej wyjątkowość i bogactwo. Z uwagi oryginalność wybranego tematu, przemyślaną strukturę, precyzyjną terminologię, przystępność językową, bogatą literaturę źródłową, najwyższą jakość analizy, a także tytaniczny zakres wykonanej pracy, monografia bezapelacyjnie zasługuje na opublikowanie nie tylko w języku polskim, ale także w języku angielskim – prof. dr hab. Andrzej Mania. Książka dra Filarego-Szczepanika jest logiczna, autor miał na nią pomysł. Jest też opracowaniem niezwykle potrzebnym w Polsce, gdzie refleksja teoretyczna w obszarze...

Omawiana książka powinna stać się wydarzeniem kulturalnym, gdyż wprowadza do polskiej kultury literackiej i do naszego języka twórczość znakomitego poety dotąd zupełnie nieznanego. Ta luka była szczególnie dotkliwa, ponieważ dotyczyła literatury naszych sąsiadów Czechów. Przemilczany, a nawet prześladowany, w czasach komunizmu Bohuslav Reynek doczekał się po 1989 roku artystycznej sprawiedliwości, a jak pisze Wojciech Wencel – jego „twórczość weszła w ostatnich dziesięcioleciach do kanonu europejskiej kultury”. Niestety, do polskiej kultury wspaniała poezja religijna czeskiego twórcy wchodziła z oporami – nie ma on hasła w podstawowych informatorach o powszechnym piśmiennictwie, takich jak zbiorowa Encyklopedia literatury światowej z roku 2005 (Krak...

Pewnego olśniewającego wiosennego dnia komisarz Guido Brunetti oraz inspektor Lorenzo Vianello wymykają się z Komendy Policji, w której pracują, by pośpieszyć z pomocą przyjacielowi Vianellego, inżynierowi-ekologowi, który został aresztowany podczas akcji protestacyjnej wymierzonej przeciw zakładom przemysłowym Marghery, zatruwającym odpadami chemicznymi Wenecką Lagunę. Ale to nie ów dzielny bojownik o czystość środowiska odkrywa tajemnicę przestępczej działalności fabrykantów szkła na wyspie Murano; i nie jego martwe ciało zostaje znalezione przed rozpalonym do temperatury 1.400 stopni Celsjusza piecem odlewniczym. Ponieważ w piekielnym żarze buchającym z pieca przepadły wszelkie ślady nocnej tragedii, Brunetti musi podążyć nikłym i enigmatycznym trope...

W bogatej twórczości Claudio Magrisa istnieje nurt prozy pozornie tylko pomniejszej, krótkich opowiadań-monologów (Głosy) lub niewielkich, jednowątkowych powieści (Inne morze), w których, w mistrzowskim skrócie, pojawiają się wszystkie motywy jego książek: morze, Triest, kontynentalna ucieczka przed spontanicznością w świat sztywnych reguł, pokusa nihilizmu i wielkie tak mówione życiu. Po latach powraca on do tego nurtu w pięciu opowiadaniach zebranych w tomie Zakrzywiony czas w Krems. Ich przewodnimi tematami są Triest, czas i starość. Spieszę od razu uspokoić czytelników, że nie otrzymają przygnębiającego obrazu słabnącego ciała ani depresyjno-melancholijnej refleksji nad przemijaniem. Przeciwnie, w bohaterach-narratorach kryje się jakaś zadziwiając...

Teksty zebrane w książce O demokracji, pamięci i Europie Środkowej, w większości niepublikowane wcześniej po polsku, obejmują półwiecze eseistyki Claudia Magrisa. Znajdziemy w nich najważniejsze dla włoskiego pisarza zagadnienia pytania o zasadę tworzenia i funkcjonowania prawa, o znaczenie laickości, rozważania o bolesnych zadaniach pamięci, o tożsamości i pograniczu. Oczywiście nie mogło również zabraknąć habsburskiego mitu.Świat opisywany i obserwowany przez autora to świat w kryzysie jednostki, podmiotu, państwa. Eseje czytane dzisiaj stają się zatem głosem w dyskusji o współczesności wyważonym, otwartym na dialog, pozbawionym nostalgii a także próbą poszukiwania wspólnych wartości, wyrastającą z tęsknoty, ale pozbawioną złudnej nadziei.Z cha...

Świat w migawkach. Nowa książka jednego z mistrzów europejskiej literatury Nasza współczesność, jej wady i cnoty pod piórem włoskiego mistrza z Triestu. Przez 17 lat, od 1999 roku po 2016 Claudio Magris, wybitny prozaik, eseista, krytyk literacki i tłumacz, dokumentował codzienność, tworząc krótkie zapiski – migawki – odnośnie małych i dużych wydarzeń z życia publicznego i prywatnego, polityki, sztuki, podróży, własnych przeżyć, sposobów mówienia, ekspresji i zachowania. Z tych błyskotliwych tekstów, porównywalnych do najlepszych felietonów Umberta Eco, wyłania się mała komedia ludzka, fresk naszych nerwic i tików kreślony bez moralizowania, czasem z czułością, a czasem z ironią.

Kolekcjoner pasjonat poświęca całe życie na zbieraniu militariów, chcąc utworzyć Muzeum Wojny. Wierzy, że można umieścić śmiercionośne maszyny i zło w jednym miejscu, dopóki za murami nie pozostanie jedynie dobro i pokój. Kolekcja rozrasta się, a wojennych obiektów wciąż przybywa. Działania kolekcjonera, przekształcają się w dłuższe dochodzenie. Pasjonat szuka inskrypcji pozostawionych przez więźniów jedynego krematorium nazistowskiego istniejącego na terenie Włoch – Risiera di San Sabba. Wkrótce mężczyzna ginie w tajemniczym pożarze. Czy wszystkie ważne notatki i militaria poszły z dymem? Czy Muzeum Wojny zostanie ukończone? Po śmierci kolekcjonera jego dziełem ma zająć się Luisa Brooks – córka Żydówki i czarnoskórego żołnierza am...

Claudio Magris, urodzony w 1939 roku w Trieście, jest pisarzem i profesorem literatury niemieckiej na UNITS w swoim rodzinnym mieście. Jego bogatą twórczość przełożono na niemal wszystkie języki świata. Magris jest laureatem ponad dwudziestu nagród literackich, m.in. Nagrody im. Herdera, Erasmus Prize czy Nagrody Pokojowej Księgarzy Niemieckich, a w 2009 roku w Sejnach uhonorowany został tytułem Człowieka Pogranicza. Po polsku ukazało się kilkanaście jego książek, m.in. Dunaj, Mikrokosmosy, Inne morze, Podróż bez końca, a także kilkadziesiąt esejów w periodykach literackich. Jest stałym współpracownikiem kwartalnika „Zeszyty Literackie”. „Określa się mnie różnie, w zależności od kraju. W Austrii jestem zatwardziałym postępowcem, który nazbyt kryt...