Nad rzeką

W IV stuleciu przed naszą erą Aleksander Wielki na czele połączonych sił grecko-macedońskich ruszył na podbój Azji. W błyskotliwej kampanii, po serii olśniewających zwycięstw (Issos, Gaugamela), rozgromił wojska króla Dariusza i podbił imperium perskie, uznawane za największą potęgę ówczesnego świata. Młody król Aleksander zyskał sławę nieustraszonego zdobywcy i stanął na krańcach znanego antycznym Grekom świata. Ale władcy było ciągle mało. Marzyły mu się legendarne Indie, rozciągające się na wschód od Persji. Do bitwy z indyjskim władcą Porosem doszło nad rzeką Hydaspes na terenie dzisiejszego Pakistanu. Mimo że indyjskie słonie bojowe budziły postrach w oddziałach Aleksandra, wielkiemu zdobywcy jeszcze raz udało się odnieść zwycięstwo...

W 1968 roku ukazało się pierwsze wydanie reportaży Ryszarda Kapuścińskiego Kirgiz schodzi z konia, pokłosie podróży autora po kaukaskich i środkowoazjatyckich republikach Związku Radzieckiego. Jak Azja Centralna i Kaukaz wyglądają dziś, pięćdziesiąt lat później i prawie trzydzieści po rozpadzie radzieckiego imperium? W jaki sposób Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan, których granice wyznaczają zasieki, pola minowe i drut kolczasty, odbudowują i przebudowują swoją tożsamość? Jak głęboko pamięć dramatycznych wydarzeń, w które zawsze obfitowała ich historia, odciska się na życiu mieszkańców Gruzji, Armenii i Azerbejdżanu? Wojciech Górecki to wybitny znawca regionu i znakomity reporter, obdarzony zmysłem obserwacji, ciekawo�...

Od zawsze w rozdarciu – między Europą i Azją, islamem i świeckością, tradycją i nowoczesnością – również dziś Turcja stoi na rozdrożu. Schedę po ojcu narodu, Mustafie Kemalu Atatürku, do niedawna niepodzielnie królującym w tureckich sercach, przejmuje Recep Tayyip Erdoğan, przez wielu porównywany do złego ojczyma, który rozprawiając się bezwzględnie z politycznymi oponentami, szybko trwoni cywilizacyjne zdobycze swoich poprzedników. Albo – jak uważają inni – przywraca wspaniałą osmańską tradycję i istotę tureckiego ducha, który bez religii i rodziny byłby pusty. Ale Turcja to nie tylko polityka. To również producent święcących międzynarodowe triumfy seriali telewizyjnych, nowy dom tysięcy syryjskich uchodźców, miejsce, w którym środowis...

Europę nawiedził upiór, którego imię brzmi Nazir Narrusz Ider Szawisz, prezydent-elekt, leży pogrążony w śpiączce. To tragedia także dla rodziny Narruszów: zamach na ich politycznego idola zorganizował jeden z nich, Nazir Narrusz, cenę płacą jednak wszyscy. Służby toczą między sobą walkę o wpływy i władzę, mnożą się teorie spiskowe, a w kraju wybuchają zamieszki, które coraz bardziej zaczynają przypominać wojnę domową...

Szkatułkowa opowieść o wyobcowaniu i walce z niepamięcią. U progu drugiej wojny światowej pięcioletni Jacques Austerlitz trafia do Wielkiej Brytanii, gdzie adoptuje go dwoje walijskich protestantów. Wkrótce chłopiec poznaje jednak swoje prawdziwe nazwisko i kraj pochodzenia, a po latach – jako dorosły mężczyzna – rozpoczyna długą wędrówkę, na końcu której spodziewa się znaleźć klucz do zrozumienia własnej tożsamości. Na swój cichy, przesycony melancholią iironią sposób ostatnia proza Sebalda należy do najważniejszych książek minionych dekad – pisze w posłowiu do książki Wojciech Nowicki. – Zawdzięcza to literackiej klasie, owej frazie, zdolnej unieść jej główne tematy: Zagładę, zagłady, niemożność dopasowania ipragnienie odosobnienia...

Królestwo Mustangu, niegdyś część Wielkiego Tybetu, długo pozostawało niedostępne dla obcych. Docierali tam jedynie pielgrzymi i kupcy prowadzący obładowane solą karawany. Przez stulecia historia królestwa toczyła się niespiesznie. Magdalena Gołębiowska trafia do tej ukrytej za granią ośmiotysięcznych szczytów krainy w XXI wieku. Daje się uwieść urokowi starych wiosek, ich mieszkańców i mistycznemu pięknu surowego krajobrazu. Rozmawia z księżniczką należącą do rodziny od wieków rządzącej Mustangiem, z dawnymi powstańcami, walczącymi o niepodległość Tybetu, z włoskim konserwatorem sztuki, który za pieniądze amerykańskich filantropów ratuje podupadające buddyjskie świątynie. Patrzy, jak nieskażona przyroda ginie pod kołami chińskich ciężar...

W niezrównanym monologu Franza Muraua, który, otrzymawszy telegram z informacją o tragicznej śmierci rodziców i brata, jedzie z Rzymu do Wolfsegg, ogromnej rodzinnej posiadłości, by pochować zmarłych i zdecydować o przyszłym losie majątku, pisarz wygłasza zjadliwą i brawurową pod względem stylistycznym krytykę Austrii i utrzymującej się również po II wojnie światowej katolicko-narodowosocjalistycznej mentalności jej obywateli. Swoim zwyczajem autor szydzi absolutnie ze wszystkiego: w karkołomnych, wielokrotnie złożonych zdaniach pełnych właściwych mu powtórzeń wyśmiewa na przykład bezmyślne działania wszelkich możliwych instytucji państwowych, które niszczą umysł i ducha człowieka, chłoszcze bezduszną służbę zdrowia, kpi z fotografii jako najs...

To jest książka o kimś innym. Można się z niej dowiedzieć, jak jest w środku czyjejś głowy i czy to miłe miejsce, czy raczej ponura nora. Jest też o tym, czy zaćmienie słońca może trwać przez całe życie i gdzie znikają wszystkie papużki faliste. Jak wyglądał Jezus zanim został gwiazdą, czy lepiej jest mieszkać w igloo niż w rodzinnym domu, i co zostaje po nocnym pożarze. Bohaterka jest dziewczyną i dostała diagnozę: zespół Aspergera. Ale co to właściwie oznacza?

Na Believiiie'u, w kolorowej dzielnicy Paryża, gdzie trudno spotkać autochtonicznych Francuzów, na szóstym piętrze bez windy mieszka Momo, dziecko ulicy. Wychowuje go pani Roza, stara żydówka cudem uratowana z Auschwitz. Jest brzydka, łysa i schorowana, dawniej radziła sobie jako uliczna prostytutka, obecnie prowadzi nielegalną ochronkę dla dzieci. Na pocieszenie trzyma pod łóżkiem portret pana Hitlera. Pewnego dnia Momo zamierza pojechać do cudnej Nicei, którą zna tylko z opowieści, i napisać Nędzników jak pan Wiktor Hugo, wszak po to właśnie ma całe życie przed sobą. Tymczasem jednak musi zająć się schorowaną panią Rozą, a z nią jest coraz gorzej... Powieść Romaina Gary'ego, opublikowana pierwotnie pod pseudonimem Emile Ajar, to hymn na cześć miło�...

Właśnie ledwo ledwo zdałem maturę. Moja siostra miała czternaście lat, słuchała „Hôtel de la plage” w wykonaniu Sheili i B. Devotion i, leżąc na łóżku, czytała w „Marie Claire” zwierzenia zdradzonej kobiety. Na ścianach wisiały plakaty z Richardem Gere'em i Thierry'm Lhermittem. Wierzyła w księcia z bajki. Bała się przespać z chłopcem, chyba że byłby księciem. Zapytała o mój pierwszy raz, czy było dobrze, a ja odpowiedziałem łagodnym głosem tak, tak, chyba było dobrze, a ona chciała, by pewnego dnia ktoś to samo powiedział o niej, tylko tyle: tak, tak, było dobrze. A potem do pokoju wszedł nasz brat, przykrył nas swoimi skrzydłami i nasze dzieciństwo zniknęło. W wieku siedmiu lat Édouard pisze swój pierwszy wiersz, cztery marne wersy, kt...

Killer to zbiór opowiadań ukraińskiego pisarza Andrija Lubki, słynącego z literackiego i politycznego nieokiełznania. Jego opowiadania budowane są na zasłyszanych historiach, wyciętych z gazet newsach i pojedynczych zdaniach uruchamiających literacką wyobraźnię autora. Mamy tu przegląd różnych form i tematów: jest miłość, śmierć, współczesna polityka i nostalgia ubrane w kostium poetyckiej prozy, kryminału, komedii i literackich wspomnień. To pisarstwo warte uwagi, stawiające pytania o prawdziwość życia i samej literatury.

Jocelyne Guerbette, właścicielka pasmanterii w mieście Arras, wypełnia na chybił trafił los na loterii. I nagle pieniądze spadają – jak manna z nieba. I Jocelyne zaczyna sporządzać listy. Listę swoich potrzeb. Listę swoich zachcianek. Listę swoich szaleństw. Ale każda wygrana ma swoją cenę. Rząd przypadkowych cyfr przypomina, że równowaga w życiu jest czymś niezwykle delikatnym. Piękna historia zwykłej kobiety.

Esther Kinsky, autorka i wielokrotnie nagradzana tłumaczka, wychodząc z własnych doświadczeń, opisuje stosunek między nazwami, a rzeczami i zmiany, jakie w tym kontekście dokonują się w procesie tłumaczenia. W jaki sposób poprzez ciągły zbieg nazywania ich w obcym języku zmieniają się w naszym umyśle i we wspomnieniach obrazy należące do rzeczy? Jak z drugiej strony pamięć utrwala wagę nazwisko i tym samym wpływa na decyzje o doborze słów, które to decyzje tłumacz bez przerwy musi podejmować. Co dzieje się w przestrzeni, otwierającej się między nazwami rzeczy w dwóch językach – języku tekstu źródłowego i języku tekstu tłumaczonego, podczas gdy tłumacz „obcuje z obcym” światem obrazów i dźwięków przekładanego tekstu? W tym eseju Esther K...