Podwójna tożsamość bogów

„Podwójna tożsamość bogów” to publikacja z rodzaju tych potrzebnych na polskim rynku wydawniczym. Jej lektura obarczona jest jednak pewnym ryzykiem, związanym z występującymi w niej błędami. Z książką Michała Cetnarowskiego warto się zapoznać, gdyż można dostrzec w niej wiele ciekawych punktów widzenia, które czasem prowokują do intelektualnych zmagań. Warto przeczytać, acz zachowując należyty dystans i krytyczną czujność

Podwójna tożsamość bogów to książka, która zaintrygowała mnie tematyką, ponieważ traktuje o szeroko pojętej popkulturze, mojemu hobby, któremu poświęcam każdą wolną chwilę. Michał Cetnarowski załapał się za bary z wybitnymi twórcami i ich wielkimi dziełami, o których mimo upływu lat ciągle rozmawiamy, i które ciągle czcimy. Sprawdźmy jak mu wyszło.

Książka podzielona jest na trzy oddzielne sekcje. Pierwszy z nich to zbiór 22 esejów na temat twórczości mistrzów swoich gatunków. Mamy tutaj początki światowej fantastyki, polską historię tego gatunku, a następnie płynnie przechodzimy do dorobku poszczególnych autorów. Znalazł się tutaj Raymond Chandler, Robert E. Howard, Cormac McCarthy, Arthur Conan Doyle, Phillip P. Dick, Frank Miller, Alan Moore, Neil Gaiman, Garth Ennis oraz rodzimi twórcy, a wśród nich Jacek Dukaj, Andrzej Sapkowski, czy Papcio Chmiel.

Podczas lektury pierwszej części trudno nie odnieść wrażenia, że eseje składają się bardziej w encyklopedyczne kompendium wiedzy o danych nazwiskach niż poruszają tematy, których nie znaliby fani. Pierwsze rozdziały przybliżające rozwój polskiej fantastyki i fantasy czytałem z pełnym zaangażowaniem. Znalazło się sporo ciekawostek, jakich nie było mi dane poznać. Gdy Michał Cetnarowski zaczyna skupiać się na poszczególnych autorach robi się co raz słabiej. Ich notki biograficzne zostały podane w zwięzłej i zgrabnej formie, co doceniam, ale oprócz szczegółów ich życia, trudno szukać tutaj czegoś więcej.

Jako fan wielu z wymienionych wyżej panów nie dowiedziałem się niczego, czego bym się nie dokopał wcześniej, ale osoby, które dopiero zaczynają interesować popkulturą mogą być zachwycone. Wyobrażam sobie nastolatków zajaranych kolejnymi filmami Marvela i DC, którzy idąc za swoją nową zajawką chcę zgłębić wiedzę na temat genezy kolejnych postaci. W takim przypadku Podwójna tożsamość bogów sprawdzi się bardzo dobrze, bo oprócz przyswojenia nazwisk najbardziej utytułowanych twórców, mogą zrobić sobie konkretną listę „geekowskich lektur obowiązkowych”, o których chętnie wspomina Cetnarowski.

Druga część to rozmowy, a dokładniej 7 rozmów jakie Michał Cetnarowski przeprowadził z osobami mocno związanymi z popkulturą. Znalazły się tutaj trzy rozmowy z Michałem Foersterem (kondycja polskiej fantastyki, dziedzictwo Stanisława Lema, horrory w popkulturze), dwie z Pawłem Majką (o Sadze Wiedźmińskiej i Lodowym Ogrodzie), jedną z Piotrem Górskim (o fantasy Roberta M. Wagnera Opowieści z meekhańskiego pogranicza) raz jedną z Maciejem Parowskim (o…wszystkim).

Rozmowy były dla mnie dość nudnawe, ponieważ nie siedzę aż tak głęboko w polskiej fantastyce, a zdecydowana większość z nich właśnie do niej się odwołuje. Mocno zainteresowała mnie za to rozmowa o horrorach, gore i szokerach po jakie ochoczo sięgają twórcy filmowi, ale też autorzy książek i komiksów. Kilka naprawdę celnych spostrzeżeń i bardzo fajna analiza kilku przypadków.

W ostatniej części otrzymaliśmy aż 15 recenzji. Są to teksty niezwykle profesjonalne i dopracowane w najmniejszych detalach. Recenzje czyta się bardzo dobrze i wielokrotnie łapałem się na myśli, że sam chciałbym dojść do takiego poziomu. Tutaj nie przyczepię się do niczego.

Podwójna tożsamość bogów to książka, którą ciężko mi sklasyfikować. Zbiór esejów, rozmów i recenzji, jakie ukazywały się w pismach o literaturze fantastycznej to, jak pisałem wyżej, kompendium wiedzy dla osób, które zaczęły interesować się dokonaniami mistrzów fantastyki i fantasy. Ja w ‚branży’ siedzę już długo, więc trudno mnie zaskoczyć. Ponadto przed lekturą spodziewałem się dużo większego nacisku na świat komiksów (co zdawała się sugerować okładka), dlatego książka nie trafiła w moją czułą stronę, a gdy już chwyciła mój temat, robiła to pobieżnie i nie dowiedziałem się niczego nowego.

Ta i więcej recenzji na GeekLife.pl

Zapraszam :)

Z popkulturą mamy do czynienia praktycznie na każdym kroku i dla większości z nas jest ona integralną częścią naszego życia. Próba jej opisania, czy scharakteryzowania jest zadaniem bardzo trudnym, zwłaszcza jeśli chcemy ją kompleksowo omówić. Z tym niełatwym zadaniem postanowił zmierzyć się Michał Cetnarowski - redaktor prozy polskiej w Nowej Fantastyce, ale również pisarz, krytyk i tłumacz, w książce Podwójna tożsamość bogów. Jest to zbiór tekstów opublikowanych przez autora na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat w różnych czasopismach i portalach. Znalazły się tutaj zarówno eseje, jak i wywiady oraz recenzje. Łącznie tekstów jest ponad czterdzieści, a ich przekrój tematyczny jest niezwykle szeroki.

Pierwsze kilka esejów było dla mnie wspaniałą okazją, by szczegółowo poznać jak narodziła się fantastyka w Polsce, jak zmieniały się tematy, jakie polscy autorzy podejmowali i jak ewoluował rynek książki w Polsce na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat. Zostały tutaj omówione nie tylko liczne powieści, ale również kinematografia, czy komiksy. Następnie autor opisuje twórczość takich znanych pisarzy jak Dick, McCarthy, Lem, Zajdel, czy Howard. Przytacza nie tylko ciekawostki z ich życia, ale przede wszystkim omawia wpływ ich twórczości na późniejszych pisarzy, czy przedstawia ich najważniejsze dzieła. Choć chwilami eseje te mają wydźwięk lekko encyklopedyczny, to stanowią bardzo bogate źródło wiedzy podanej w przystępny sposób w jednym miejscu. Nie zabrakło również esejów o ekranizacjach, sequelach, czy ewolucji komiksu i horroru. Wszystkie stanowią kompleksowo zebraną wiedzę, dzięki której można w prosty sposób poznać najważniejsze zjawiska we współczesnej popkulturze, a także warte poznania powieści, filmy, czy komiksy.

Jednakże przez całą lekturę towarzyszyło mi poczucie, że każdy kolejny esej jest coraz mniej powiązany z resztą. Niestety, stanowią one tylko zbiór wybranych tekstów stworzonych przez autora, a nie spójną książkę omawiającą najważniejsze przejawy współczesnej popkultury. Każdy esej omawia szczegółowo jeden, wybrany temat, nie jest zaś fragmentem większej całości. Nie przeszkadza to jakoś szczególnie w lekturze, ale spodziewałem się czegoś nieco innego, niż przeczytałem.

W dalszej kolejności zamieszczono wywiady, które czyta się bardzo dobrze i nie ma mowy o jałowej dyskusji. Każda z osób biorąca w nich udział posiada rozległą wiedzę i dość często ma odmienne zdanie na dany temat, co czyni z tych dyskusji wspaniałą lekturę. Co ważniejsze, wywiady nie powielają, a jeśli już to w niewielkim stopniu, tematy poruszane w esejach. Stanowią zatem bardzo dobre uzupełnienie wcześniejszych tekstów, ale również w tym przypadku brakuje pewnej spójności w poruszanych tematach.

Na samym końcu znalazło się kilkanaście recenzji książek i komiksów. Dobór pozycji, jakie Cetnarowski postanowił omówić jest jednak dla mnie zagadką. Jest kilka współczesnych pozycji, parę sprzed kilkunastu lat, a wszystkie o bardzo różnej tematyce. Część tytułów miałem okazję czytać, część z nich jest dopiero w planach, a o niektórych zupełnie nie wiedziałem. Zabrakło mi jednak chociażby krótkiego wprowadzenia opisującego dlaczego te, a nie inne książki i komiksy zostały wybrane spośród wielu innych, które zrecenzował Michał Cetnarowski i dlaczego są one ważne w kontekście wymowy całej książki. Samym recenzjom trudno cokolwiek zarzucić - są bardzo profesjonalnie napisane, omawiają daną pozycję w sposób niezwykle interesujący, niepozbawiony przy tym wnikliwych analiz.

Nie da się tego ukryć, że Michał Cetnarowski posiada ogromną wiedzę i chylę przed nim czoło. Od wielu lat jest redaktorem działu polskiego Nowej Fantastyki, uczestniczy w konwentach, recenzuje książki, komiksy i filmu, jest więc idealną osobą, by o współczesnej popkulturze pisać. Z taką wiedzą i zdolnościami na jego miejscu pokusiłbym się jednak o napisanie książki zaplanowanej od początku do końca, a nie tylko będącej zbiorem jego własnych tekstów, mniej lub bardziej powiązanych ze sobą. Pomimo tego, Podwójna tożsamość bogów nie jest złą książką, choć taka się może wydawać po tym, co napisałem. Michał Cetnarowski wykonał kawał świetnej roboty, tworząc zbiór, który z pewnością będzie pomocny dla każdego, kto chciałby poznać wiele wartych poznania książek, komiksów, autorów, czy motywów związanych z popkulturą. Z lektury tej książki najwięcej wyniosą osoby, które dotychczas dość słabo interesowały się tą tematyką, bądź zwyczajnie chcą poszerzyć swoją wiedzę. A osoby szukające wnikliwych analiz zjawisk w popkulturze mogą poczuć się zawiedzione po lekturze tej książki.

Podwójna tożsamość bogów była książką wobec której miałem wielkie nadzieję i sądziłem, że jej lektura okaże się być bardzo dobrym przewodnikiem, a także poradnikiem po współczesnej popkulturze, wskaże warte poznania dzieła, czy motywy. Owszem, to wszystko jest zawarte w tej książce, lecz niestety wiele również pomija, czy opisuje bardzo lakonicznie. Nie jest to zła książka, aczkolwiek najwięcej z jej lektury wyniosą osoby rozpoczynające przygodę z szeroko pojętą popkulturą.

hrosskar.blogspot.com

Sięgając po „Podwójną tożsamość bogów” spodziewałem czegoś nieco innego. Mianowicie miałem nadzieję, że będzie to dzieło porządnie wgryzające się w popkulturę, starające zgłębić poruszane tematy, tymczasem Cetnarowski zdecydował się liznąć je raczej, rzucić okiem na tę czy ową kwestię i przybliżyć czytelnikom wyłącznie to, co najważniejsze. Powstała książka raczej dla tych, którzy popkulturą zaczynają się dopiero interesować, niż czytelników chcących poszerzyć swoją wiedzę w tym temacie, chociaż mimo wszystko całkiem udana.

Jakie tematy porusza właściwie „Podwójna tożsamość bogów”? Bardzo różnorodne, z trzech najważniejszych dziedzin – kina, komiksu i literatury. Autor zabiera nas więc w podróż przez polską fantastykę, przedstawia życie i twórczość ojca „Conana”, Roberta E. Howarda, zastanawia się nad nieprzemijającą popularnością Sherlocka Holmes, przygląda sequelom, horrorom komiksowym, losach Franka Millera, Alana Moore’a, Neila Gaimana czy Gartha Ennisa, szuka fantastyki w dokonaniach Christy, papcia Chmiela i Baranowskiego, rozmawia na różne tematy z różnymi osobistościami, w tym z Pawłem Majką, a wreszcie przedstawia garść swoich recenzji w tym „Drogi” Cormaca McCarthy’ego czy „Black Hole” Charlesa Burnesa.

To oczywiście nie wszystko, co znajdziecie na łamach niniejszej pozycji, ale jako takie rozeznanie o zawartości dzięki temu zyskacie. Felietonów (choć ja osobiście tak bym tego nie nazwał) traktujących o twórcach, ich dziełach i zjawiskach jest tu w końcu 22, rozmów tylko siedem, ale długich, długie są też recenzje, jakich zebrało się tutaj 15. Trochę więc szkoda, że przy takiej obfitość materiału Cetnarowski nie postarał się o dogłębniejsze zbadanie poszczególnych tematów (a zamiast tego poszedł w stronę dorabiania niektórym dziełom własnej ideologii). Za przykład niech posłużą dwa komiksowe teksy, od których zacząłem z racji zainteresowań. Oczekiwałem, że dowiem się czegoś nowego, czegoś więcej, ale w przypadku felietonu o Franku Millerze tylko jedna rzecz była dla mnie nowością (to, że Rodriguez wystąpił ze związku reżyserów, żeby móc zatrudnić Millera jako współreżysera „Sin City”). Namotali mnóstwa znanych mi ciekawostek czy faktów po prostu tu zabrakło, a kwestia scenariusza do „Robocopa 3” aż prosiła się o poprawienie. Podobnie rzecz miała się z tekstem o trójce brytyjskich scenarzystów komiksowych, którzy zmienili to medium. Po pierwsze znów dostałem tu powierzchowne omówienie całej kwestii, po drugie, całość rodzi pytanie czemu Cetnarowski nie wspomniał o Grancie Morrisonie – wymienia się go bowiem obok Moore’a i Gaimana, pomijając Ennisa, który karierę, tak komiksową, jak i amerykańską, rozpoczął później od pozostałych (i, mimo mojego uwielbienia dla niego, miał zdecydowanie mniejszy wpływ na historie obrazkowe).

To oczywiście tylko dwa najbardziej rzucające mi się w oczy przykłady. Sporo jest tu też oczywistości, by nie rzec frazesów. Ale, mimo mojego wytykania błędów, nie jest to zła książka. Po prostu za mało jak dla mnie wnika w temat. Jest w końcu dobrze napisana, czyta się lekko i przyjemnie, można dowiedzieć się też ciekawych rzeczy spoza dziedzin własnych popkulturowych zainteresowań, jednak jest to książka głównie dla laików, którzy lubią kino, komiksy i literaturę, ale nie poznali póki co ich historii. Warto docenić też fakt, że jest to kolejna próba zaszczepienia na polski grunt jakże popularnych szczególnie za wielką wodą podobnych dzieł, których u nas brakuje. Jak to w takich przypadkach bywa, „Podwójna tożsamość bogów” nie jest tworem w pełni ukształtowanym, ale miejmy nadzieję, że otworzy furtkę innym tego typu publikacjom i zainteresuje czytelników do zgłębiania tematu.