Politycy czy klakierzy? Żydzi w krakowskiej Radzie miejskiej w XIX wieku

Kiedy przeciętny człowiek staje się oprawcą... Przejmujący reportaż historyczny o Victorze Capesiusie, uprzejmym przedstawicielu farmaceutycznym, który po wcieleniu do SS z czasem stał się głównym aptekarzem w Auschwitz. Opowieść o człowieku, który z obojętnością przeprowadzał selekcje nowo przybyłych więźniów, odmawiał wydawania chorym potrzebnych im leków i rozdzielał cyklon B używany w komorach gazowych – gromadząc przy tym fortunę ze zrabowanych kosztowności i wyrwanych złotych zębów. Po wojnie konsekwentnie wypierał się swoich zbrodni, próbował manipulować świadkami w czasie procesów i śmiał się w twarz ofiarom. W więzieniu spędził jedynie niewielką część zasądzonego wyroku i dożył spokojnej starości otoczony szacunkiem sąsiad�...

Teoria trzech postaw autobiograficznych wyrosła ze studiów nad pograniczem powieści i prozy niefikcjonalnej. W postawie świadectwa autor przedstawia siebie w sposób epicki na tle środowiska. W wyznaniu skupia się jak w liryce na życiu wewnętrznym. W postawie trzeciej jak w dramacie wciąga czytelnika w dialog, grę, wyzywa na pojedynek. Uniwersalny charakter trzech postaw wynika z ugruntowania w trzech funkcjach mowy opisanych przez Karla Bühlera, znanych już antycznym podręcznikom retoryki, które rozróżniają przedstawianie rzeczywistości, wyrażanie nadawcy i apelowanie do odbiorcy. Wszystkie postawy są zawsze obecne w tekstach autobiograficznych, zwykle jednak dominuje jedna, decydując o charakterze utworu. Część pierwsza książki prezentuje teorię. Druga dotyczy...

„Tytuł monografii Odpamiętywanie polsko-żydowskie można uznać za określenie całego procesu dokonującego się od ponad trzydziestu lat (od roku 1989) w badaniach historycznych, kulturoznawczych i literaturoznawczych obejmujących wkład polskich Żydów w rozwój kultury polskiej, ich uczestnictwo w życiu społecznym oraz relacje między nimi a pozostałymi Polakami. Na książkę składają się cztery działy. Pierwszy z nich, zatytułowany Między Arią a Golusem. O literaturze polskiej, żydowskiej i polsko-żydowskiej, zawiera materiał poświęcony tytułowemu obszarowi do roku 1939. Dział drugi – Cztery strony czasu. Wędrówki pisarskie Arnolda Słuckiego – w całości mówi o niezwykłym autorze przed- i powojennym, który wprawdzie doczekał się monografii, a odcz...

rudnym i rzadkim zadaniem podejmowanym przez badaczy Janusza Korczaka jest nie tyle poznanie, ile z r o z u m i e n i e samego Korczaka, zrozumienie jego spuścizny, rozpoznanie idei, sensów i znaczeń, zawartych w jego pracach i dających się odczytać na różnych poziomach i w różnych kontekstach. Taki charakter ma książka dr Bożeny Wojnowskiej. Autorka stawia pytania o żydowskie korzenie Korczaka, o rodzinne tradycje zaangażowania w propagowanie idei emancypacji środowiska żydowskiego w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku. Odsłania nieznane publikacje ojca i stryja o tej tematyce i na tym tle pokazuje problem tożsamości początkującego publicysty, zakorzenionego w świecie żydowskim, a jednocześnie realizującego wzorzec ofiarnego polskiego inteligenta, uczestniczą...

Książka przybliża dzieje społeczności żydowskiej Wąbrzeźna od początków jej osiedlenia w okresie zaborów aż po czas Zagłady. Autorka chce ocalić pamięć o Izraelitach, którzy kiedyś tu żyli. Przedstawia obrazki przeszłości wielokulturowego miasta, gdzie współistniały ze sobą trzy narodowości i trzy religie. Poświęca wiele miejsca żydowskiej tradycji i obyczajowości. Dzięki odkrytym nowym źródłom archiwalnym ? kolekcji oryginalnych akt Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Wąbrzeźnie, uratowanej przez YIVO w Nowym Jorku ? czytelnik poznaje losy znanych rabinów, kantorów, rzezaków rytualnych, jak również starozakonnych handlarzy i rzemieślników, tworzących wąbrzeską diasporę. Publikację wzbogacają ilustracje i cytaty z prasy pomorskiej. Autorka zapra...

Prezentowana książka ukazuje świat chełmińskich Żydów od początków ich osiedlenia w okresie zaborów aż po czas Zagłady. Przedstawia obrazki z przeszłości wielokulturowego Chełmna, w którym przez ponad dwa stulecia wyznawcy judaizmu współtworzyli kulturę i klimat pomorskiego miasta nad Wisłą. Dzięki wykorzystaniu przez autorkę wielu źródeł archiwalnych czytelnik poznaje genealogię i losy znanych rabinów i kantorów, ale także kupców, handlarzy i rzemieślników, tworzących chełmińską diasporę. Anna Bieniaszewska poświęca wiele miejsca żydowskiej tradycji i obyczajowości, wzbogacając narrację licznymi ilustracjami i cytatami z różnych publikacji prasowych. Pragnie ocalić pamięć i zrealizować testamentowe zapisy Żydów, którzy kiedyś żyli w t...

W okresie międzywojennym Żydzi stanowili drugą pod względem liczebności mniejszość narodową w Rzeczypospolitej. Mniejszość żydowska nie miała charakteru terytorialnego, jej przedstawicieli można było spotkać na terenie całego państwa, choć oczywiście ich rozmieszczenie nie było równomierne. Tak zwana kwestia żydowska stanowiła jedno z istotniejszych zagadnień w ówczesnej Polsce, dotykających wszystkich sfer życia. Z pewnością była zagadnieniem pierwszoplanowym dla zwolenników szeroko rozumianego obozu narodowego. Rzecz jasna tematyka żydowska zajmowała również poczesne miejsce w ówczesnej prasie i publicystyce narodowej ? nieprzypadkowo mówi się o żydocentryzmie przekazu narodowców. Liczba publikacji dotyczących społeczności żydowskiej gwałtowni...

W 2020 papież Franciszek zezwolił na udostępnienie badaczom archiwaliów z czasów pontyfikatu papieża Piusa XII. W labiryncie milionów odtajnionych dokumentów doskonale odnalazł się Johan Ickx, kierownik Archiwów Historycznych w Sekretariacie Stanu, czyli Ministerstwa Spraw Zagranicznych Watykanu. Potrzebny był wybitny ekspert, by odtworzyć prawdę o działalności Biura i odsłonić tajemniczy świat kurii rzymskiej, która z racji dyplomatycznego i poufnego charakteru przekazywanych informacji, posługuje się językiem niezrozumiałym dla laika. Publikacja ukazuje się po śmierci Rolfa Hochhuth'a, autora słynnej sztuki Der Stellvertreter (Namiestnik), niezwykle żywotnej kreacji sfinansowanej przez sowieckie tajne służby. Utwór wystawiony w 1963 i przetłumaczony na ni...

To książka o nienawiści. Nie jest ona jednak w niej traktowana jako emocja czy uczucie, ale raczej jako konfiguracja ludzi, technologii i przedmiotów, które spaja wrogość. W tej perspektywie nienawiść jawi się jako układ typowy dla późnej nowoczesności, a więc dla świata opartego na zasadzie wymuszonej bliskości, współzależnego. To z kolei sprawia, iż proponowane w książce innowacyjne ujęcie nienawiści staje się ważnym narzędziem analiz współczesności. Spoglądając z jego perspektywy na świat, dostrzegamy antagonizmy i nierówności, asymetrie władzy i wolności słowa, uprzedzenia i fobie, ale też odkrywamy zasady organizujące aktualny porządek. Widzimy jego rozemocjonowanie, zależność od obrazów i rzeczy, plenienie się w nim konsumenckiej mentaln...

Dialog międzyreligijny stanowi przedmiot szczególnej troski wszystkich ludzi. Nie tylko tych deklarujących swoją religijność, ale także tych religijnie indyferentnych. Pomimo postępującej sekularyzacji społeczeństw Zachodu, antagonizmy zakorzenione jeszcze w starożytności i średniowieczu nie znikają, ale stanowią istotny element międzykulturowej codzienności. Nieznajomość podstaw religijnego dialogu stanowi źródło napięć społecznych i etnicznych, implikuje negatywne stereotypy, uprzedzenia i konflikty. Jednym z problemów jest potrzeba zrozumienia zagadki współistnienia judaizmu i chrześcijaństwa. Chociaż religie te mają tak wiele wspólnych cech, to jeszcze więcej jest różnic decydujących o utrzymującym się między nimi dystansie. Nasuwa się zatem py...

„Autorka skonstruowała narrację na podstawie dobrze zinterpretowanych źródeł: opracowań w formie druków zwartych, materiałów przyczynkarskich, źródeł prawa, a także relacji i wspomnień. Ze względu na wagę poruszanej problematyki niniejsza książka powinna być adresowana nie tylko do profesjonalistów, ale również do szerszego grona czytelników. Dzięki temu spełni ważną funkcję społeczną – pomoże przechować w ludzkiej pamięci wiedzę o czasach minionych, które – miejmy nadzieję – nigdy nie powrócą” – prof. dr hab. Andrzej Jaeschke.