Traktat o ludzkim działaniu

"Traktat o sprawiedliwości" zawiera kwestie 57-80 z "drugiej części drugiej części" (secunda secundae)Summy teologii św. Tomasza z Akwinu. Nawiązując do fundamentalnych rozróżnień Arystotelesa, Akwinata omawia w nich najpierw istotne aspekty sprawiedliwości ogólnej, rozumianej jako zgodność z prawem (iustitia legalis), a następnie dwie główne odmiany sprawiedliwości partykularnej: sprawiedliwość rozdzielającą (iustitia distributiva) oraz sprawiedliwość, którą Arystoteles ze względu na jej funkcję określał jako wyrównującą, a Tomasz - raczej z uwagi na jej dziedzinę, obejmującą szeroko rozumiane relacje wymiany (commutationes)między jednostkami - nazywa sprawiedliwością wymienną (iustitia commutativa). Poświęcając najwięcej miejsca wykroczeniom p...

Aniołowie są wyjątkowi także dlatego, że mogą poznawać istotę Boga (w ich naturze odbija się moc i wielkość Boga, są zatem niejako zwierciadłami Boga), ale poznanie to jest zależne od Bożej łaski i nigdy nie jest poznaniem całkowitym. Tomasz i chrześcijańska angelologia zaznaczają jednak wyraźnie: ani aniołom, ani demonom nie są dostępne sekrety ludzkich myśli i odczuć. Istnieje bowiem różnica bytowa pomiędzy Bogiem - który ma absolutną pełnię wiedzy - a nawet najbardziej doskonałymi istotami duchowymi. Bezcieleśni aniołowie nie odczuwają żadnych zmysłowych potrzeb i nie podejmują kolejnych decyzji - ich wola jest ostateczna i stała. W sprawach natury wiedzą, czego chcą, i zawsze wiedzą, co robią. Jeżeli zaś mówilibyśmy o anielskich emocjach...

Drugie wydanie Dysputy o prawdzie ("De veritate") - w nowej serii i szacie graficznej, oraz poszerzone o nowe komentarze - pojawia się z dwóch powodów: po pierwsze nakład poprzedniego wydania został wyczerpany, a liczne zapytania o wznowienie świadczą o zapotrzebowaniu na tego typu refleksję filozoficzną; po drugie problem źródła prawdy, związania jej z istniejącymi realnie bytami, sposobu jej poznania jest ciągle aktualny nie tylko w dziedzinie życia teoretycznego, lecz - co ważniejsze - i praktycznego. Zawirowania we współczesnej kulturze filozoficznej i naukowej mają najczęściej u swych źródeł przyjmowany i głoszony relatywizm prawdy, który prowadzi do nihilizmu tak teoretycznego, jak i praktycznego. Przywołanie Tomaszowego wykładu na temat prawdy, jej osta...

Tom obejmuje pochodzące ze zbioru Dysput problemowych o prawdzie Tomasza z Akwinu kwestie 25 i 26 dotyczące uczuć i zmysłów. Kwestia 26 pt. De passionibus animae (tłumaczenie na język polski jako: O doznaniach duszy; O uczuciach ludzkich; O uczuciach) oraz kwestia 25 pt. De sensualitate (tłumaczone jako O zmysłowości; O pożądaniu zmysłowym czyli zmysłowości) powstały podczas trzeciego roku pobytu Tomasza w Paryżu w latach 1256–1259 jako owoc jego pracy akademickiej. Problematyka władz uczuć i zmysłów człowieka stanowi jedno z ważniejszych zagadnień antropologii filozoficznej. W dziejach filozofii podejmowano różne próby wyjaśniania ich statusu i funkcji: poczynając od negacji sfery zmysłowo-uczuciowej, poprzez jej absolutyzację, a skończywszy na redukcji u...

Przedstawiany w tym tomie traktat etyczny, obejmujący kwestie 23-46 z „drugiej części drugiej części” (secunda secundae) Summy teologii Tomasza z Akwinu mówiący o czymś, co jest normatywną podstawą różnorakich teorii moralnych, odwołujących się do chrześcijaństwa. Tą fundamentalną normą wszelkiej chrześcijańskiej etyki jest potwierdzane z całą mocą w Ewangeliach, lecz podawane także w Starym Testamencie przykazanie miłości bliźniego. Choć jednak sama formuła tego religijnego nakazu – „kochaj bliźniego swego jak siebie samego”, dilige proximum tuum sicut te ipsum – jest od wieków ustalona, wypełniającą ją treść rozumiano na różne sposoby. (…) Miłość, o którą chodzi w omawianym przykazaniu, nie jest jakąś powszechną życzliwośc...

Wstęp - Jacek Salij OP. Uczta intelektualna dla każdego zainteresowanego wiarą chrześcijańską. Opracowanie około sześćdziesięciu kazań, które św. Tomasz wygłosił w okresie Wielkiego Postu w 1273 roku w Neapolu, w ostatnim roku swojej działalności. Charakterystyczny dla św. Tomasza zmysł porządkowania podejmowanych zagadnień w niejednym przypadku trafi do przekonania również współczesnemu czytelnikowi i pomoże mu uporządkować ten lub inny jego własny problem religijny.

Doktryna o Trójcy Świętej bez wątpienia stanowi jedną z najtrudniejszych i na pozór oderwanych od życia prawd wiary. Jest ona jednak kluczowa dla zrozumienia chrześcijańskiego ujęcia Boga oraz Jego związków ze światem stworzonym. Tomasz z Akwinu w swym traktacie, obejmującym kwestie 27–43 z pierwszej części Sumy teologii, w mistrzowski i konsekwentny sposób ukazuje trzy Osoby Boskie „w Ich samodzielnym bytowaniu, w Ich właściwościach, w Ich powiązaniach oraz w Ich działaniu dla naszego dobra” (Gilles Emery OP). Publikacja powstała dla uczczenia Jubileuszu 800-lecia przybycia Zakonu Kaznodziejskiego do Polski, a wydana została w ścisłej współpracy między kilkoma dominikańskimi instytucjami: Wydawnictwem W drodze, Instytutem Tomistycznym, Fundacją Domini...

„Komentarz do Ewangelii Jana jest pracą, z której możemy korzystać jak z dobrego przewodnika po Piśmie Świętym. Praktycznie cała Biblia zostaje użyta do skomentowania i objaśniania Janowego dzieła. Akwinata zestawia różne fragmenty tekstu biblijnego ze Starego i Nowego Testamentu z objaśnianymi słowami Ewangelii Jana, kierując się z jednej strony bliskością znaczeń wypowiedzi, z drugiej zaś podobieństwem ich brzmienia. Kontynuuje w ten sposób tradycję starożytnej egzegezy patrystycznej. Jak na znawcę filozofii Arystotelesa przystało, obecny jest w Komentarzu rys analizy logicznej tekstu. Przyjmowana za Arystotelesem teoria części i całości ugruntowuje przekonanie, że to, co jest częścią, możemy zrozumieć w pełni dopiero w świetle całości. Tomaszow...

Soren Kierkegaard (1813-1855) - duński filozof, myśliciel religijny, pisarz, bodaj najważniejszy z prekursorów egzystencjalizmu. Początkowo pod wpływem myśli Hegla stał się jego zagorzałym krytykiem (zarzucał Heglowi, iż bytu nie można ująć w ramy jakiegoś intelektualnego systemu!), nie tworzył bowiem żadnego systemu filozoficznego, a zajmował się jedynie człowiekiem i jego egzystencją i jego stosunkiem do Boga, interesowało go konkretne ludzkie istnienie i stąd nazwa, którą nadał swej filozofii: egzystencjalna. Trwogę i drżenie uważał autor za swoje najlepsze dzieło, jest ono przesiąknięte myślą religijną, namysłem Kierkegaarda nad stosunkiem człowieka do Boga. Jak pisał W. Tatarkiewicz, człowiek wyrywa się z istnienia do prawdziwego bytu, czyli z...

Z czego wynika obowiązek modlitwy? Kiedy modlitwa jest dobra a kiedy wynaturzona? Jak pogodzić modlitwę z życiem aktywnym? Na te i inne ważne pytania odpowiada jeden z najwybitniejszych polskich teologów, Sługa Boży, o. Jacek Woroniecki OP (1878-1949). Po dokonaniu zupełnej analizy tekstów źródłowych po raz pierwszy publikujemy w całości, bez cenzury, oryginalną myśl jednego z najwybitniejszych polskich teologów XX wieku. Myśl zresztą zasadniczą, jak podkreślał to sam autor, w zakresie rzeczywistej odnowy narodu polskiego, o czym warto przypomnieć przy okazji obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości w 1918 roku.

Platon (427 p.n.e.-347 p.n.e.) uczeń Sokratesa, którego śmierć uważał za niewyobrażalną zbrodnię ateńskiej republiki napisał 35 dialogów. Platońskie (w klasycznym przekładzie wraz z posłowiem, objaśnieniami i ilustracjami Władysława Witwickiego) Państwo należy do dialogów najważniejszych i jest dialogiem najdłuższym, dialogiem z pogranicza filozofii i nauki o państwie (mówiąc współczesnym językiem – politologii). Zalicza się Państwo do dialogów z okresu wczesnego (pierwsza księga) i średniego (pozostałe księgi). Rozważa w nim Platon pojęcie sprawiedliwości, porządku, etyki, idealnego ustroju, analizuje 4 formy ustrojowe – timokrację, oligarchię, demokrację i tyranię, wyliczając i analizując wady i zalety każdej z nich, a jednocześnie opi...

Mikołaj Bierdiajiew (1874-1948) uznawany jest za najwybitniejszego przedstawiciela rosyjskiej, prawosławnej filozofii idealistycznej Co ciekawe zaczynał od marksizmu, wkrótce jednak przeżył nawrócenie i stał się człowiekiem bardzo głęboko religijnym, co łączył w jakiś sposobów z egzystencjalizmem. Stał się także zagorzałym przeciwnikiem komunizmu. A jak pisze w przedwojennej jeszcze przedmowie Marian Reutt w Nowym Średniowieczu postawił Bierdiajiew zagadnienie współczesnego kryzysu kultury, jako przejście do nowej epoki rozwojowej, w której ludzkość wróci do dawnych ideałów życia duchowego i odpowiednio do tego zmieni formy współżycia na bardziej odpowiadające owym ideałom. Na czoło zagadnień wysuną się problemy religijne, które podporządkują so...

"Teizm klasyczny" - tak dość często określa się koncepcję natury Boga zbudowaną przez Ojców Kościoła, wzbogaconą przez mistrzów średniowiecza i żywo dyskutowaną w naszych czasach. W "Teizmie klasycznym" Bóg nie stwarza świata po to, by udoskonalić siebie i osiągnąć wyższy stopień samoświadomości i wiedzy. "Teizm klasyczny" uważa także, że Bóg jest wieczny i choć sam nie podlega żadnym regułom upływu czasu, zdolny jest do sprawiania skutków w czasie. Fragment Wprowadzenia do kwestii VII Mateusza Przanowskiego OP

W tym punkcie rozważań dochodzimy do ich najciekawszego punktu, mianowicie konfrontacji przeświadczenia o wieczności Bożego aktu zachowywania świata z dogmatem głoszącym koniec świata. Te dwie idee są ze sobą potencjalnie w konflikcie ? wydaje się, że najprostszym i intuicyjnie akceptowalnym wyjaśnieniem końca świata może być ustanie zachowywania go przez Boga. Ono zostało jednak wykluczone we wcześniejszych artykułach kwestii. Zatem w pozostałej partii kwestii Tomasz tłumaczy, co naprawdę znika wraz z końcem świata, a co jest również po nim podtrzymywane w istnieniu przez Boga. Kres rzeczywistości oznacza według Tomasza nie jej koniec w sensie absolutnym, ale istotne przekształcenie. Po końcu świata, który jest przede wszystkim przeniesieniem wszystkich b...

"Traktat o sprawiedliwości" zawiera kwestie 57-80 z "drugiej części drugiej części" (secunda secundae)Summy teologii św. Tomasza z Akwinu. Nawiązując do fundamentalnych rozróżnień Arystotelesa, Akwinata omawia w nich najpierw istotne aspekty sprawiedliwości ogólnej, rozumianej jako zgodność z prawem (iustitia legalis), a następnie dwie główne odmiany sprawiedliwości partykularnej: sprawiedliwość rozdzielającą (iustitia distributiva) oraz sprawiedliwość, którą Arystoteles ze względu na jej funkcję określał jako wyrównującą, a Tomasz - raczej z uwagi na jej dziedzinę, obejmującą szeroko rozumiane relacje wymiany (commutationes)między jednostkami - nazywa sprawiedliwością wymienną (iustitia commutativa). Poświęcając najwięcej miejsca wykroczeniom p...