Walka między ortodoksją a postępowcami w Krakowie w latach 1843-1868

Bruno Schulz (1892–1942) – grafik, malarz, rysownik, a także pisarz, autor uznanych dzieł literackich: Sklepów cynamonowych oraz Sanatorium pod Klepsydrą. Album poświęcony jest twórczości rysunkowej artysty, w której przejawiały się skrywane przez niego obsesje. W efekcie mamy do czynienia z pracami pełnymi niepokoju, groteskowości i przewrotnej interpretacji ludzkiej natury. Autorem wstępu do albumu jest wybitny znawca twórczości Schulza, prof. Jerzy Jarzębski.

W ostatnich latach myślenie kontrfaktualne najczęściej nie było już profilowane przez narrację hegemoniczną, czyli uznaną domenę niezbitych faktów, jak zakładała najstarsza z nich, strategia „jak gdyby”. (...) niezależnie od stosowanej strategii konieczny punkt wyjścia dla prowadzonej narracji stanowi aktualność, tu-i-teraz twórcy i jego odbiorców. (...) To prawda, zebrane w niniejszym tomie teksty zajmują się – zgodnie z podtytułem – przede wszystkim strategiami kontr[f]aktualnymi w pisaniu historii, literaturze i sztukach, jednak czytać je należy, pamiętając o tym o wiele szerszym kontekście, kontekście naszej aktualności.

„Każde opowiadanie Borgesa jest obietnicą i – jak każda obietnica – budzi nadzieję, a zarazem wywołuje zwątpienie. Żaden inny pisarz w całej literackiej historii świata i światowej historii literatury nie potrafił z równą łatwością mamić czytelników rozkosznymi wizjami raju przyjmującego postać nieskończonej biblioteki, w której jest miejsce dla wszystkich tekstów, czyli wszystkich istnień. […] Fikcyjne biblioteki Borgesa uwodzą tak bardzo, gdyż wyzwalają podobne pragnienie i wskazują potencjalną drogę wiodącą ku jego spełnieniu. Wędrujemy po tekstowym labiryncie, niecierpliwie odczytując kolejne zdania. Jeśli miotamy się przy tym między nadzieją a zwątpieniem, znaczy, że wciąż żyjemy” – Grzegorz Jankowicz.

Oddajemy do rąk polskiego czytelnika niewielkie dziełko powstałe w połowie XIX wieku jako efekt wspólnej pracy Polaka, dyplomaty w służbie carskiej Rosji Augusta Kościeszy-Żaby i kurdyjskiego uczonego i duchownego Meli Mahmuda Bajazidiego. Niniejsza praca, stanowiąca zbiór informacji o kurdyjskiej społeczności, języku i kulturze oraz wybór czterdziestu opowieści, ukazała się w języku francuskim w 1860 roku w Sankt-Peresburgu, opatrzona krótkim wstępem niemieckiego filologa Petera Lercha1. Od tego czasu, na wiele lat stała się jednym z kanonów wiedzy na temat Kurdów i ich języka. - fragment Przedmowy

Kiedy opadł kurz po rozpadzie Związku Radzieckiego, Uzbekistan po raz pierwszy w historii mógł sam decydować o sobie. Naczelną zasadą nowego porządku stał się maʼnaviyat („moralność” lub „duchowość”) – życie w pokoju i harmonii, przywiązanie do ojczyzny i rodziny, szacunek dla starszych, troska o młodych, miłość do języka uzbeckiego. Administracja państwowa pod wodzą prezydenta Isloma Karimova, który rządził krajem przez prawie 30 lat, ochoczo zabrała się do wprowadzania tych pięknych idei w życie. Jednak proces uszlachetniania Uzbeków okazał się bolesny: cenzura, inwigilacja, szykany i prześladowania nieprawomyślnych były na porządku dziennym. Śmierć jedynowładcy i zmiana na prezydenckim tronie przyniosła krótką nadzieję na zmiany i s...

Sześć obszernych esejów tego tomu daje wyraz wszystkiemu, z czego Cioran jest znany. Polityczny sarkazm jest niewątpliwie gorzkim echem młodzieńczej fascynacji i rozczarowania faszyzmem. Mizantropia i ironia biorą tu na warsztat fazę historii politycznej z komunizmem i tradycyjną utopią.

Ważne słowo ?ojczyzna? przeżywa w dzisiejszym świecie wielką i momentami bolesną modernizację. W dawnym rozumieniu było to miejsce, w którym się dorastało, do którego się przynależało i którego za cenę życia należało bronić przed obcymi. Ojczyzna była twierdzą, gdzie mówiono w jednym języku, czczono lokalnego boga i hołdowano tradycji, szanowanej na równi z rytuałami religijnymi. Ten model ? dający poczucie osadzenia, ale również izolacji ? opierał się na wykluczeniu i radykalnie dzielił ludzi na naszych i obcych. Takie podejście sprawdzało się do momentu, kiedy ludzkośćzaczęła się intensywnie przemieszczać. Pewne próby ? niezbyt wyrafinowane ? podważenia izolacyjnego modelu ojczyzny podjęło Cesarstwo Rzymskie, a potem Cesarstwo Austro-Węgier...

Księgi polskich obłąkanych XIX stulecia nie ma. Gdyby jednak istniała, trzeba by jej szukać gdzieś pomiędzy Liber chamorum, spisem luźnych ludzi czy katalogiem przypłotnic. Mieszkańcom szalonych kamienic, czubkom, smutnodurnym, ludziom zadumowym należałoby się jednak szczególne miejsce w tym konglomeracie wykluczonych. Historia polskiego szaleństwa w XIX wieku jest bowiem historią bezprecedensowej medykalizacji. Wiek XIX uznał prawo do choroby umysłowej, ale to wiek XX i XXI całkowicie utożsamił szalonego z ?chorym na szaleństwo?. Obłęd, szaleństwo, pomieszanie zmysłów to mroczne i budzące lęk aspekty ludzkiej kondycji, które potrafią nas także pociągać, uwodzić i intrygować. Niezwykła książka Miry Marcinów bezpiecznie prowadzi nas do wrót duchowe...

Jest wiele książek objaśniających ważne dla ludzi i państw wydarzenia z przeszłości. Mniej jest książek, które starają się wejrzeć w przyszłość. A już prawie wcale takich, które nie tylko są o przyszłości, ale dość trafnie tę przyszłość przewidziały. LECH WAŁĘSA Te rozmowy są interesujące i niebanalne dla analizy tamtego czasu, ale też dla debaty o naszej współczesności. Na przykład przez powtarzaną raz po raz obawę o nacjonalizm w wolnej już za chwilę Polsce. Kiedy czyta się to z dzisiejszej perspektywy, z wiedzą co działo się potem, nie tylko w 1989, 1990, ale i w 2015 i później, nie ma wątpliwości, że to ?wszyscy właściwie w coś grali? odnosiło się autentycznie, bez blagi, do dobra wspólnego, ANDRZEJ CELIŃSKI Andrzej Krajewski (u...

Szczególny rosyjski stosunek do prawa międzynarodowego nie jest zjawiskiem nowym, posiada głębokie tradycje historyczne, które sięgają czasów Rosji carskiej, nabrały dodatkowych specyficznych cech w czasach Rosji sowieckiej i znajdują właśnie twórcze rozwinięcie w Rosji putinowskiej. Książka Lauriego Mälksoo z pewnością pozwala lepiej zrozumieć, co ma myśli Kreml, perorując na temat prawa międzynarodowego w czasie prowadzenia zdelegalizowanej wojny napastniczej. Pokazuje, że ugruntowane w zachodniej kulturze politycznej pojęcia i terminy prawne mogą przybierać inne znaczenie, gdy padają z ust kremlowskich polityków uformowanych w realiach sowieckich.

Jerzy Ficowski krótko przed śmiercią tak pisał o swoim archiwum schulzowskim: ?Jest tam [?] masa różnych listów [?], co stanowi podstawę moich niegdysiejszych biografistycznych kwerend i zbiorów. Nie wszystko do końca wykorzystałem: jest w tych materiałach trochę szczegółów, które nie zmieściły się w tym, co napisałem, lub po prostu zostały potraktowane przeze mnie skrótowo, pobieżnie. Myślę, że może się to jeszcze nie raz przydać ? jako dopełnienie czy egzemplifikacja?. Antologia Bruno Schulz w oczach świadków po raz pierwszy zbiera i upublicznia ten podtrzymywany przez kilkadziesiąt lat wielogłos. Odsłania się w nim polifoniczny portret jednego z najwybitniejszych i najbardziej tajemniczych pisarzy polskich XX wieku.

Performanse pamięci w literaturach i sztukach przedstawiają trzy odrębne rodzaje praktyk i towarzyszących im uogólnień teoretycznych: Praktyki świadczenia, praktyki rekonstrukcyjne i praktyki spekulatywne. Wszystkie ściśle wiążą się z pamięcią i pamiętaniem oraz wiedzą o przeszłości w jej mniej lub bardziej instytucjonalnych formach. Jedno też z pewnością mają wspólne: tak w przypadku aktów świadczenia, jak prób rekonstrukcji i eksperymentów spekulatywnych mamy do czynienia z afektywno-kognitywnymi działaniami epistemicznymi, które w wybranych przez nas przykładach realizacji artystycznych sytuują się na nadal pilnie strzeżonej granicy między dyskursami uznawanymi za faktograficzne i dyskursami jawnie fikcjonalnymi.