Wyrok śmierci

Opublikowana po raz pierwszy w roku 1955, Przestrzeń literacka stanowiła przełom w sposobie pisania o literaturze, a także w myśli samego autora. Blanchot, pisząc niezwykle literackim stylem o literaturze, ujmuje ją przede wszystkim jako wyjątkowe wyzwanie dla naszej uwagi. Zgłębia zarówno proces czytania, jak i proces pisania, nieustannie odnosząc oba do problemu czasu, historii, przemijania i śmierci. Jest to nie tyle metodyczna rozprawa akademicka, ile zbiór medytacji nad doświadczeniem literatury, przede wszystkim doświadczeniem lektury dzieł napisanych przez takie postacie jak Mallarmé, Kafka, Rilke czy Hölderlin.

Powieść jednego z najbardziej enigmatycznych pisarzy XX wieku, posiadacza wielkiego majątku, który udało mu się roztrwonić, niestrudzonego podróżnika, który rzadko opuszczał hotel, ?geniusza w stanie czystym? (jak mawiał Jean Cocteau), ?prezydenta Republiki Snów? (jak nazwał go Louis Aragon). To fascynująca przechadzka po otoczonej rozległymi ogrodami rezydencji uczonego Martiala Canterela, parku osobliwych wynalazków, gdzie mistrz i jego pomocnicy poświęcają życie na ołtarzu nauki.

Najnowsza książka niemieckiego historyka idei Rüdigera Safranskiego (ur. 1945) traktuje o czasie w najróżniejszych postaciach. Safranski, badacz niemieckiego romantyzmu, a także współczesnej niemieckiej filozofii, od tej właśnie strony podchodzi do doświadczenia czasu, a matematyczno-fizyczna interpretacja temporalności nie gra tu głównej roli. Czas przeżywamy poza pomiarami za pomocą zegarów pewnej liniowej, jednokierunkowej wielkości. Jego żywe doświadczenie, opisywane w poszczególnych rozdziałach, wyraża się w przeżyciu nudy, początku czy troski. Dopiero czas uspołeczniony posługuje się zegarem. W gospodarce czas staje się pieniądzem, nabiera zróżnicowanego tempa. Zarówno jednak czas własnego ciała, jak i czas kosmiczny, eschatologiczny czy literackie...

Pierwsze polskie wydanie tomu esejów Itala Calvina, które po jego śmierci zebrała i ułożyła żona, zawiera trzydzieści pięć esejów poświęconych pisarzom ??- od Homera po Queneau ? którzy w różnym stopniu i z rozmaitych powodów byli dla Calvina ważni lub wzbudzali jego podziw. ?Lubię przede wszystkim Stendhala, bo tylko u niego jednostkowe napięcie moralne, napięcie historyczne, pęd życia są jednym i tym samym [?]. Lubię Puszkina za jego przejrzystość, ironię i powagę. Lubię Hemingwaya, bo jest [?] wolą szczęścia, smutkiem. Lubię Stevensona, bo mam wrażenie, że lata. Lubię Czechowa, bo nie zmierza tam, dokąd zmierza. Lubię Conrada, bo żegluje po otchłani i nie tonie. Lubię Tołstoja, bo czasem wydaje mi się, że jestem bliski zrozumienia, jak on to...

Kanadyjski filozof Jean Grondin zaprasza czytelnika w podróż po świecie filozofii klasycznej. Choć słowo „metafizyka” kojarzy się dziś potocznie ze zjawiskami nadprzyrodzonymi i tym, co niepoznawalne, Grondin przypomina, że prawda wygląda zupełnie inaczej: namysł metafizyczny jest na wskroś racjonalny i leży u podstaw historii filozofii, a każda myśl filozoficzna zawiera w sobie jego elementy, nawet jeśli ukryte. Pytania metafizyki są bowiem pytaniami o sens, przyczyny i cel istnienia rzeczywistości. Godząc przystępność wywodu z erudycją i bogactwem odniesień, autor w najlepszym akademickim stylu pokazuje, że początek filozoficznej odysei tkwi w zachwycie nad pięknem świata. Każdy, kto sięgnie po tę książkę, może przeżyć owo twórcze i ożywcze zdz...

Prezentujemy obszerny tom studiów i notatek archiwalnych Michaiła Bachtina, wybitnego humanisty, postaci na poły legendarnej. Ta książka jest - jak pisze tłumaczka i autorka wnikliwej przedmowy, przybliżającej tę nietuzinkową postać - szczególna: znana i nieznana. Na pozór znana - polskie tłumaczenie większości zawartych tu studiów, pod tytułem Estetyka twórczości słownej, funkcjonuje od lat. Nieznana, bo - po porównaniu tekstów z sześciotomową, opatrzoną obszernymi komentarzami rosyjską edycją Bachtinowskich dzieł zebranych (2000-2012) - podstawa tamtego tłumaczenia okazała się niewierna. Redaktorzy Estietiki pominęli znaczne partie manuskryptów, mylnie odczytali wiele fragmentów lub w ogóle ich nie odczytali, skompilowali rozproszone rękopisy w spój...

Eseje Giorgia Manganellego, których bohaterami są m.in. Ronald Firbank, Vladimir Nabokov czy Henry James, są błyskotliwe, często zaskakujące, dalekie od obiegowych sądów i akademickich analiz. Lekturę tego zbioru być może należałoby zacząć od szkicu tytułowego, który fascynuje konsekwencją, z jaką autor przedstawia swoją koncepcję literatury, niewyznaną miłością do tej aspołecznej, niemoralnej w jego oczach działalności, która „prowokuje i rzuca wyzwanie, ofiarowuje magiczną skórę zwierzęcia, mechanizm, kostkę do gry, relikwię, roztargnioną ironię godła”. Wiążąc literaturę z dezercją, nieposłuszeństwem, utopią, dostrzegając jej wywrotową funkcję, Manganelli wpisuje się w modernistyczną koncepcję artysty (Baudelaire!), wedle której pi...

Ogłoszona szczytowym osiągnięciem amerykańskiej prozy eksperymentalnej Kochanka Wittgensteina Davida Marksona (1927–2010) to powieść osobliwa. Obsesyjna, przewrotna, dowcipna, przejmująca. Skazana na pierwszą osobę liczby pojedynczej, w bardzo szczególnym sensie post-apokaliptyczna, w nietuzinkowy sposób erudycyjna. Niewiarygodna narratorka, malarka, znana czytelnikowi jako Kate, jest, jak się zdaje, jedyną ocalałą na świecie, po którym z zaskakującą swobodą porusza się najróżniejszymi środkami lokomocji. Sytuację Kate – konsumentki kultury, ostatniej historyczki sztuki, samowolnej kustoszki całego świata – można czytać jako diagnozę istnienia w świecie niestabilnej ponowoczesności . W umyśle Kate mnożą się asocjacje, podobnie brzmiące nazwy, li...

Prawda żałoby jest całkiem prosta: teraz, gdy mama nie żyje, jestem przyparty do śmierci (nie oddziela mnie już od niej nic prócz czasu).

Akcja Maskarady geniuszy rozgrywa się w Tarokanii, strefie buforowej, utworzonej tam, gdzie stykały się żywioły germański, słowiański i romański. W tym nieco operetkowym królestwie ze stolicą w mieście Gradiska panują wybierani co roku z talii taroka czterej królowie, a dyktatorskie rządy sprawuje kanclerz, przypominający arlekina potężny joker Skiz. Bohater, Cyriak von Pizzicolli, jest współczesnym wariantem postaci z greckiej mitologii, a w jego otoczeniu poruszają się zamaskowane postacie, piastujące mniej lub bardziej absurdalne godności jak radca dworu w państwowej stacji obserwacyjnej jemiołuszki zwyczajnej czy majster w tartaku pniaków. Maskarada geniuszy jest z polotem napisaną wariacją na temat mitów i wyobrażeń. Pełna świadomych anachronizmów po...

Oto tom, jakiego dotąd nie było Ułożony z trzech części. Po pierwsze wyimki z dzienników, stanowiące samoistne utwory fikcjonalne, ukryte w dziennikowej narracji; po drugie tzw. Konvolut: obszerne zapiski z 1920 roku (niektóre z nich wydane przez Maxa Broda jako osobne teksty), po trzecie – i ta grupa tekstów stanowi dopełnienie tomu Opowieści i przypowieści (PIW 2016) – krótkie prozy, dotąd nieprzełożone na język polski albo domagające się ponownego przekładu.

Tom gromadzi cztery książki wybitnego francuskiego prozaika, Marcela Schwoba (1867-1905), z którego garściami czerpał Jorge Luis Borges, którego cytował Jerzy Stempowski, którym karmił się Roberto Bolano. Przede wszystkim mamy tu Żywoty urojone, wspaniałe krótkie prozy, korowód postaci zawieszonych między istnieniem a nieistnieniem, o których wiadomo niewiele lub zgoła nic, wyrzutków społecznych, morderców i piratów, księżniczkę indiańską Pocahontas, półboga Empedoklesa, podpalacza Herostratesa, poetę Lukrecjusza. Ich widmowe losy ubrane w płaszcz fikcji mówią nam o naturze ludzkiej więcej niż niejedna biografia. Oto pełne przeciwieństwo i wielki rywal Prousta: drugi Marcel nazwiskiem Schwob (1867-1905), któremu, by zgłębiać sprawy ludzkie, dość b...

Kilka słów od siebie. Właściwie nie utrzymywałem z Michelem Foucaultem osobistych kontaktów. Nie spotkałem go nigdy poza jednym razem, na dziedzińcu Sorbony w trakcie wydarzeń majowych 68 roku, bodaj w czerwcu czy lipcu (choć mówią mi, że go tam nie było) – zamieniłem z nim parę słów, a on nie wiedział, z kim rozmawia (cokolwiek mówią potwarcy maja była to piękna chwila, gdy każdy mógł rozmawiać z każdym anonimowo, bezosobowo, jako jeden z wielu, bez innych uzasadnień prócz tego, że jest człowiekiem jak inni). Istotnie, podczas tych nadzwyczajnych wydarzeń mawiałem często: „Ale dlaczego nie ma tutaj Foucaulta?”, uznając tym samym jego siłę przyciągania i widząc puste miejsce, które winien był zająć. Odpowiadano mi wówczas słowami, które...

Kilka słów od siebie. Właściwie nie utrzymywałem z Michelem Foucaultem osobistych kontaktów. Nie spotkałem go nigdy poza jednym razem, na dziedzińcu Sorbony w trakcie wydarzeń majowych 68 roku, bodaj w czerwcu czy lipcu (choć mówią mi, że go tam nie było) – zamieniłem z nim parę słów, a on nie wiedział, z kim rozmawia (cokolwiek mówią potwarcy maja była to piękna chwila, gdy każdy mógł rozmawiać z każdym anonimowo, bezosobowo, jako jeden z wielu, bez innych uzasadnień prócz tego, że jest człowiekiem jak inni). Istotnie, podczas tych nadzwyczajnych wydarzeń mawiałem często: „Ale dlaczego nie ma tutaj Foucaulta?”, uznając tym samym jego siłę przyciągania i widząc puste miejsce, które winien był zająć. Odpowiadano mi wówczas słowami, które...

Opublikowana po raz pierwszy w roku 1955, Przestrzeń literacka stanowiła przełom w sposobie pisania o literaturze, a także w myśli samego autora. Blanchot, pisząc niezwykle literackim stylem o literaturze, ujmuje ją przede wszystkim jako wyjątkowe wyzwanie dla naszej uwagi. Zgłębia zarówno proces czytania, jak i proces pisania, nieustannie odnosząc oba do problemu czasu, historii, przemijania i śmierci. Jest to nie tyle metodyczna rozprawa akademicka, ile zbiór medytacji nad doświadczeniem literatury, przede wszystkim doświadczeniem lektury dzieł napisanych przez takie postacie jak Mallarmé, Kafka, Rilke czy Hölderlin.