Ludzie kultury

W 2012 roku Darek Foks po wieloletniej pracy nad finalnym kształtem powieści Kebab Meister i totalną redukcją materiału, która się z tym wiązała, skompromitował model powieści historycznej. Dwa lata później nakładem Fundacji im. Tymoteusza Karpowicza ukazuje się Susza, nowa powieść, która kontynuuje wyznaczony kierunek. Foks rozwija doświadczenia narracyjne i fabularne, zdobyte podczas prac nad poprzednimi prozami. Jest w tym wyczuwalna intuicja, że literatura z obrazem nie ma wielkich szans, skoro powieść Foksa jest nie tylko osobliwą satyrą na polskie społeczeństwo, ale również krytyką narodowych narracji, które się u nas realizują w tekście i na ekranie. Bo i jest co punktować.

Antologia Zawrót głowy gromadzi 266 utworów 121 poetek i poetów polskich XX i XXI wieku. Najstarszy zamieszczony w niej wiersz pochodzi z 1909 roku, najmłodszy prezentowany w niej twórca urodził się w roku 1995. To najpełniejsza z dotychczasowych prób ukazania związków poezji polskiej z filmem. Na ogół te mniej lub bardziej intensywne relacje w poszczególnych tekstach są oczywiste, niekiedy jednak zostały przez autorki i autorów po mistrzowsku zaszyfrowane. Po uważnej lekturze i złamaniu kodów można zauważyć, że wzajemne oddziaływanie obu sztuk, wyraźnie widoczne już w chwili narodzin kina, wciąż nabiera mocy. Jednocześnie wszystko wskazuje na to, że rewolucyjne zmiany w definicjach poezji i filmu są dopiero przed nami, dlatego – z całym szacunkiem dla...

Eurydyka to druga książka poetycka Darka Foksa wydana nakładem Warstw. Laureat Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius po minimalistycznych Ludziach kultury (2019) tym razem jest bardziej rozmowny, a nawet dosyć chętnie pokazuje liczne pamiątkowe zdjęcia i montaże z niegdysiejszego dłuższego pobytu w Pradze, co jednak nie przeszkodziło mu w opisaniu i sfotografowaniu najbliższej polskiej okolicy, gdzie niezmiennie roi się od rzeczy, które każdy poeta jest zmuszony codziennie widzieć, a co za tym idzie zarejestrować i opisać, często wbrew swojej woli, poganiany przez coś, czego nikt nigdy do końca nie pozna i nie zrozumie. „Każdy w miarę rozsądny poeta wolałby pisać o czymś zupełnie innym, a to, że wylądował nie w tej epoce, co trzeba, to już inna para k...

Tak, tu chodzi o podejrzane symbole. Tak, tu chodzi o chronienie, przekazywanie i odbudowę wciąż istniejących innych sposobów bycia w czasie i w przestrzeni. Tak, tu chodzi o odmowę zaakceptowania przemocy jako faktu dokonanego. Tak, tu chodzi o przekonanie, że zawsze jest coś do zrobienia, ponieważ nic nie jest zakończone. Tak, tu chodzi o to, by uczynić historię niemożliwą; to próba starcia matrycy historii w proch. Tak, tu chodzi także o miłość. Co robi łączniczka, kiedy chłopcy zaprzeczają? Utwór Darka Foksa i Zbigniewa Libery to książka krytyczna w pełnym tego słowa znaczeniu. Rezonuje z pamięcią zbiorową i historiograficznymi konstruktami, przechwytuje klisze oraz pogrywa z przyzwyczajeniami odbiorców. Nigdy nie dowiemy się, jak naprawdę wyglądała...

Dwie młode kobiety. Dwie postawy. Losy, które dramatycznie się splatają. Wprawdzie obie żyją w jednym mieście – przedwojennej i wojennej Warszawie – ale jakby na innych planetach. Maryla Wetlińska pochodzi z zamożnej rodziny, ma kochającego męża i spodziewa się dziecka. Debora Leman, pozostając w związku z żonatym mężczyzną, wie, że ona i Aleksander nie stworzą prawdziwego domu. Poznają się kilka dni przed wojną, gdy ciężarna Maryla mdleje na ulicy, a pielęgniarka Debora udziela jej pomocy. Jesienią 1942 r. spotkanie jest równie symboliczne: uciekająca z getta Żydówka staje w progu domu Wetlińskich, szukając schronienia po aryjskiej stronie; Maryla musi odpowiedzieć sobie na pytanie, czy warto ryzykować istnienie swego świata, aby uratować świat z...

Opowieść o najbardziej popapranym kryzysie władzy w historii Polski Prawie prawdziwa. Karzeł, który nie uważa się za karła, i król, który nie chce być królem. Erotyczne rozpasanie Luwru i bogobojność Wawelu. Zniewieściali francuscy arystokraci i ceniący twardą siłę Sarmaci. Krwawa Noc Świętego Bartłomieja, groteskowe kulisy pierwszej wolnej elekcji i kuriozalna obyczajowość renesansu. W jaki sposób francuski lekkoduch i fetyszysta damskich strojów Henryk Walezy trafił na tron Rzeczypospolitej, a wyszydzany przez całe życie karzeł polskiego pochodzenia Jan Krasowski stał się szarą eminencją pierwszej wolnej elekcji? Polska korona to ostatnie, czego życzy sobie wydelikacony książę andegaweński Henri de Valois, tyle że zaszedł za skórę niewłaściwej...

Joanna Rudniańska serwuje rodzinne dramaty, duszone w gęstym od klisz i gry konwencjami, popkulturowym sosie. Z Hiroszimą w tle. Życie Bibi, wziętej psychoanalityczki, upływa na szarpaninie. Z jednej strony – żonaty kochanek. Z drugiej – matka, sławna artystka. Niegdyś słynna w całej Warszawie skandalistka, dziś chyba po prostu dziwaczka. W jej małe, osobiste dramaty natrętnie wciskają się tragedie nieporównywalnie większego kalibru. Katastrofa smoleńska. Trzęsienie ziemi na Haiti. Wreszcie – Hiroszima, która w powieści urasta do rangi symbolu.

Autorka Służących do wszystkiego wraca do tematu wiejskich kobiet, ale tym razem to opowieść zza drugiej strony drzwi chłopskiej chałupy. Podczas, gdy Maryśki i Kaśki wyruszają do miast, by usługiwać w pańskich domach, na wsiach zostają ich siostry i matki: harujące od świtu do nocy gospodynie, folwarczne wyrobnice, mamki, dziewki pracujące w bogatszych gospodarstwach. Marzące o własnym łóżku, butach, szkole i o zostaniu panią. Modlące się o posag, byle „nie wyjść za dziada” i nie zostać wydane za morgi. Dzielące na czworo zapałki, by wyżywić rodzinę. Często analfabetki, bo „babom szkoły nie potrzeba”. Nasze babki i prababki. Joanna Kuciel-Frydryszak daje wiejskim kobietom głos, by opowiedziały o swoim życiu: codziennym znoju, lękach i marzeni...

Prowokacyjna powieść o uzależnionej od pornografii młodej kobiecie należącej do ortodoksyjnej społeczności nowojorskich chasydów. Rajzla marzy o wolności i spełnieniu swoich ambicji, ale sztywne zasady obowiązujące w jej środowisku zmuszają do ukrywania - pragnień. Kiedy odkrywa świat pornografii, jej życie nabiera nieznanych wcześniej barw. Rozpoczyna mroczną i niebezpieczną podróż… Czy uda się jej pogodzić coraz większe zainteresowanie swoją seksualnością z oczekiwaniami - rodziny? Felicia Berliner uzyskała tytuł magistra sztuk pięknych (MFA) na Uniwersytecie Columbia. Swoje teksty publikowała na portalach: Lithub, PB Daily i Breakwater Review. Szmuc to jej debiut powieściowy.

Gdyby to była książka dla dzieci i gdyby były w niej obrazki, a najlepiej, żeby były one takie, które można wyciąć, to chciałabym wiedzieć, gdzie byłaby zaznaczona linia ciągła, a gdzie linie przerywane. Wtedy może byłoby dla mnie jasne to, które z naszych elementów i części ciała byłyby przeznaczone do wycięcia nożyczkami, a gdzie dokładnie należałoby nas pozaginać i posklejać, w których konkretnie miejscach, tak żeby coś z tego wyszło – to znaczy ze mnie i z mojej matki albo raczej z nas obu. Pewnie byłaby to jakaś śmieszna szopka w zestawie z siankiem i żłobem, w którym śpią koty i dzieci, a dorośli nie potrafią znaleźć sobie dobrego miejsca i od żylaków bolą ich nogi, dlatego raczej siedzą przy stole i rozmawiają o polityce lub innyc...

Wybór najlepszych opowiadań, esejów i wierszy jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy, Jarosława Iwaszkiewicza, zebranych w jednym tomie. Wśród nich są między innymi Panny z Wilka, Tatarak, Brzezina, Matka Joanna od Aniołów, Kościół w Skaryszewie.

Rządowi RP udaje się w końcu wybudować miasteczko filmowe i zaludnić je aktywnymi zawodowo filmowcami. Rząd RP chce także po raz kolejny przenieść na ekran Lalkę Bolesława Prusa, bo naród coraz chętniej chodzi do kina na nowe ekranizacje lektur szkolnych. Z kolejki do roli Izabeli Łęckiej wypada najpoważniejsza kandydatka. Rząd RP nie wie, kto wyprawił ją na casting w niebiesiech. Są jednak tacy, co wiedzą. To oni napisali tę książkę. "Powieści, jak i życie tylko w ten sposób mogą się zakończyć. Kuferkiem, który nie pomieści już niczego." Jerzy Jarniewicz "Czy Foks, mówiąc językiem krytyki socrealistycznej, jest `skrajnym formalistą`? Czy należy zamknąć go w więzieniu, poddać torturom i przesłuchaniom, świecić lampą w oczy, pozbawić papieros...

Tak, tu chodzi o podejrzane symbole. Tak, tu chodzi o chronienie, przekazywanie i odbudowę wciąż istniejących innych sposobów bycia w czasie i w przestrzeni. Tak, tu chodzi o odmowę zaakceptowania przemocy jako faktu dokonanego. Tak, tu chodzi o przekonanie, że zawsze jest coś do zrobienia, ponieważ nic nie jest zakończone. Tak, tu chodzi o to, by uczynić historię niemożliwą; to próba starcia matrycy historii w proch. Tak, tu chodzi także o miłość. Co robi łączniczka, kiedy chłopcy zaprzeczają? Utwór Darka Foksa i Zbigniewa Libery to książka krytyczna w pełnym tego słowa znaczeniu. Rezonuje z pamięcią zbiorową i historiograficznymi konstruktami, przechwytuje klisze oraz pogrywa z przyzwyczajeniami odbiorców. Nigdy nie dowiemy się, jak naprawdę wyglądała...

Eurydyka to druga książka poetycka Darka Foksa wydana nakładem Warstw. Laureat Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius po minimalistycznych Ludziach kultury (2019) tym razem jest bardziej rozmowny, a nawet dosyć chętnie pokazuje liczne pamiątkowe zdjęcia i montaże z niegdysiejszego dłuższego pobytu w Pradze, co jednak nie przeszkodziło mu w opisaniu i sfotografowaniu najbliższej polskiej okolicy, gdzie niezmiennie roi się od rzeczy, które każdy poeta jest zmuszony codziennie widzieć, a co za tym idzie zarejestrować i opisać, często wbrew swojej woli, poganiany przez coś, czego nikt nigdy do końca nie pozna i nie zrozumie. „Każdy w miarę rozsądny poeta wolałby pisać o czymś zupełnie innym, a to, że wylądował nie w tej epoce, co trzeba, to już inna para k...

Antologia Zawrót głowy gromadzi 266 utworów 121 poetek i poetów polskich XX i XXI wieku. Najstarszy zamieszczony w niej wiersz pochodzi z 1909 roku, najmłodszy prezentowany w niej twórca urodził się w roku 1995. To najpełniejsza z dotychczasowych prób ukazania związków poezji polskiej z filmem. Na ogół te mniej lub bardziej intensywne relacje w poszczególnych tekstach są oczywiste, niekiedy jednak zostały przez autorki i autorów po mistrzowsku zaszyfrowane. Po uważnej lekturze i złamaniu kodów można zauważyć, że wzajemne oddziaływanie obu sztuk, wyraźnie widoczne już w chwili narodzin kina, wciąż nabiera mocy. Jednocześnie wszystko wskazuje na to, że rewolucyjne zmiany w definicjach poezji i filmu są dopiero przed nami, dlatego – z całym szacunkiem dla...

W 2012 roku Darek Foks po wieloletniej pracy nad finalnym kształtem powieści Kebab Meister i totalną redukcją materiału, która się z tym wiązała, skompromitował model powieści historycznej. Dwa lata później nakładem Fundacji im. Tymoteusza Karpowicza ukazuje się Susza, nowa powieść, która kontynuuje wyznaczony kierunek. Foks rozwija doświadczenia narracyjne i fabularne, zdobyte podczas prac nad poprzednimi prozami. Jest w tym wyczuwalna intuicja, że literatura z obrazem nie ma wielkich szans, skoro powieść Foksa jest nie tylko osobliwą satyrą na polskie społeczeństwo, ale również krytyką narodowych narracji, które się u nas realizują w tekście i na ekranie. Bo i jest co punktować.

Reżyser Jan Švankmajer swój zestaw przykazań dla filmowców kończy tak: „Istnieje jednak pewna reguła, której przekroczenie (a tym bardziej ominięcie) pogrąży każdego twórcę: Nigdy nie pozwól swojej sztuce służyć czemukolwiek innemu aniżeli wolność”. Darek Foks w Historii kina polskiego usuwa z dziejów naszego filmu wszystko to, co papież czeskiego surrealizmu zapewne uznałby za niepotrzebne. Coś tam jednak zostało. Andrzej Munk pewnie sięgnąłby po tę książkę. I jeszcze Jana Piszczyka przymusiłby do tej lektury.

Para głównych bohaterów powieści `Kebab Meister` to postacie inspirowane w dużym stopniu prawdziwymi losami Pawło Szandruka i jego żony, którzy przez wiele lat mieszkali w Skierniewicach, małym mieście niedaleko Warszawy (rodzinne miasto autora), aż do chwili, kiedy wojna ich rozdzieliła. Szandruk (Ukrainiec) był oficerem czterech armii: carskiej, ukraińskiej (Petlury), polskiej (bohater kampanii wrześniowej) i niemieckiej. Zanim pod sam koniec wojny zgodził się objąć dowództwo ukraińskiej dywizji grenadierów SS `Galizien`, przez parę lat był kierownikiem skierniewickiego kina (funkcję tę generalnie mogli pełnić tylko Niemcy), ciesząc się jednocześnie zaufaniem polskiego podziemia. Objął dowództwo SS `Galizien`, żeby wyprowadzić żołnierzy na stronę a...

Rządowi RP udaje się w końcu wybudować miasteczko filmowe i zaludnić je aktywnymi zawodowo filmowcami. Rząd RP chce także po raz kolejny przenieść na ekran Lalkę Bolesława Prusa, bo naród coraz chętniej chodzi do kina na nowe ekranizacje lektur szkolnych. Z kolejki do roli Izabeli Łęckiej wypada najpoważniejsza kandydatka. Rząd RP nie wie, kto wyprawił ją na casting w niebiesiech. Są jednak tacy, co wiedzą. To oni napisali tę książkę. "Powieści, jak i życie tylko w ten sposób mogą się zakończyć. Kuferkiem, który nie pomieści już niczego." Jerzy Jarniewicz "Czy Foks, mówiąc językiem krytyki socrealistycznej, jest `skrajnym formalistą`? Czy należy zamknąć go w więzieniu, poddać torturom i przesłuchaniom, świecić lampą w oczy, pozbawić papieros...