„Tomczok Marta” – książki

Chociaż głównym tematem tej książki jest życie Irit Amiel w znaczeniu opowieści, a więc splatania się okoliczności czysto biologicznych z charakterystycznym dla życia zapisywaniem informacji, to jednak warto uczynić zastrzeżenie, że najważniejszym aspektem tego życia jest ludzkie wnętrze. Dopiero ono, jak poucza Abraham Joshua Heschel, różnicuje ludzi. To, co wyniosłam na powierzchnię, miało pokazać, że w odróżnieniu od czystego bios, opartego na żądzy i pragnieniach, ludzka egzystencja ma sens, a najbardziej odpowiednią formą do tego, by ów sens pokazać, jest literatura. Publikacja powstała z rozmów, przyjaźni i pracy nad tekstami. Literatura Irit Amiel okazała się pod ich wpływem najpierw kafkowską zagadką, a później gęstym splotem opowieści i życia. Nie próbowałam go rozluźnić, ale obejrzeć z bliska. Życie nie może obyć się bez literatury, a literatura ? bez życia. To jedna z mądrości, jakie zostawiła nam autorka Osmalonych nie po to, byśmy ją ze smutkiem rozpamiętywali, ale byśmy czerpali z niej siłę. Marta Tomczok Dla mnie było jasne, że Pani czuje Irit od chwili, kiedy zauważyłam w książce, że zajmuje się Pani ?czarną dziurą? ? stamtąd jest przecież Irit. Agnieszka Piśkiewicz-Bornstein PROJEKT: EGZYSTENCJA I LITERATURA Seria poświęcona jest wybitnym polskim pisarzom ? ich twórczości ujmowanej przez nich samych i interpretowanej przez krytyków jako projekt egzystencjalny, jako próba ustanowienia i zapisania siebie i swojego sposobu odczytywania sensów rzeczywistości, indywidualnego oglądu różnych jej sfer ? społecznej, politycznej, etycznej, kulturowej, metafizycznej. Istotnymi kategoriami wyjaśniającymi pisarskie dzieło są w tym przypadku biografia, tożsamość oraz kształtujące je szeroko rozumiane doświadczenie: cielesne i zmysłowe, psychiczne i społeczne, historyczne i polityczne, etniczne i estetyczne, religijne i duchowe... W serii ukazały się tomy: Agnieszka Kałowska, Witkacy. Etyka Marzena Woźniak-Łabieniec, Rymkiewicz. Metafizyka Maciej Urbanowski, Brzozowski. Nowoczesność Anna Legeżyńska, Hartwig. Wdzięczność Tomasz Garbol, Miłosz. Los Adrian Gleń, Stasiuk. Istnienie Agnieszka Kramkowska-Dąbrowska, Krasiński. Świadectwo Dariusz Kulesza, Kossak-Szczucka. Służba Józef Olejniczak, Gombrowicz. Ja!

W literaturze polskiej od ponad trzystu lat krąży opowieść, której bohaterami są Żydzi, ich kultura, a także jej wpływ na polskie społeczeństwo. Od lat czterdziestych dwudziestego wieku horyzontem tej opowieści staje się Zagłada, testująca wydolność języka i wyobraźnię jego użytkowników, a także kształtująca w świadomości zbiorowej trwały punkt odniesienia i jeden z najważniejszych problemów kultury polskiej. Można go wyrazić pytaniem: jak powinniśmy budować relacje z Żydami? Literatura stawia je od stulecia w prawie niezmienionej formie, nie bacząc, że dawno straciło ono ważnego odbiorcę i partnera dialogu, jakim byli Żydzi. Pytanie o polskie relacje z Żydami, oddziałujące wyjątkowo mocno na pisarzy, wymaga wyjaśnienia. Po pierwsze, nie jest ono wcale kierowane tylko do żydowskich adresatów, ale przede wszystkim do Polaków. Po drugie, ma charakter symboliczny, a nie faktyczny, i wynika z przemożnej potrzeby przejęcia dominującej narracji o wzajemnych relacjach i takiego jej ?ustawienia?, które nie kompromitowałoby nas w obliczu historii, ale pozwoliłoby się z niej oczyścić, wytłumaczyć czy wręcz napisać ją na nowo. Z rozdziału Co nas łączy? Marta Tomczok stara się ukazać odpowiedzialność owej milczącej większości za nasycenie pola emocjonalnego relacji polsko-żydowskich jakościami, które ? pozornie neutralne czy bezrefleksyjnie traktowane jako oczywiste ? w rzeczywistości ujawniają swoją negatywnie nacechowaną zawartość. Metodą wnikliwej lektury tekstu literackiego i przy zastosowaniu nowszych podejść badawczych (od krytyki postzależnościowej, feministycznej, po ekokrytykę, studia nad zwierzętami oraz wulnerabilnością) autorka dociera do nie ujawnianych wcześniej aspektów wybranych dzieł literackich ? od takiej powieści Zofii Nałkowskiej, jak Węże i róże po Króla Szczepana Twardocha. Hanna Gosk Monografia Marty Tomczok to oryginalna praca z kręgu polskiej refleksji literaturo- i kulturoznawczej nad Zagładą. Jej wartość wypada mierzyć zarówno oryginalnością sformułowanych wniosków, jak i innowacyjnością zastosowanych metodologii. [...] odsłania przed badaczami Holokaustu nowe perspektywy poznawcze oraz ujawnia interesujące klucze interpretacyjne. Sławomir Buryła

Czyja dzisiaj jest Zagłada? Marty Tomczok jest w moim pojęciu książką świetną, znakomicie napisaną, inspirującą i pobudzającą poznawczo, otwierającą ciekawe ścieżki literaturoznawczej refleksji. W kontekście stanu badań nad reprezentacjami Zagłady w polskiej prozie współczesnej jest pracą wnoszącą nowe, oryginalne rozpoznania interpretacyjne. [?] tytułowe pytanie książki brzmi dramatycznie w kontekście końca ery pamięci i ery świadków. Mamy do czynienia z gwałtowną i niekontrolowaną erupcją post-pamięci, czy wręcz ?post-post-pamięci? niejednokrotnie zdradzającej historię dla wyrafinowanej polityki historycznej; prawdę (rozumianą jako odpowiedzialność epistemologiczną i etyczną) dla post-prawdy; trud rozumienia i ryzyko samopoznania dla komfortu iluzyjnych autoafirmacji i tożsamościowych mitów. Autorka jest niezwykle wyczulona na te wszystkie zjawiska, bada je nie tylko narzędziami doświadczonego historyka i krytyka literatury, antropologa kultury i popkultury, lecz także w ostatecznym rachunku człowieka zatroskanego - by się tak wyrazić - o stan narodowej wyobraźni, o kondycję Polaków. Ten moralny wymiar książki Marty Tomczok uważam za szczególnie cenny. fragment recenzji prof. Jacka Leociaka