Jaki jest rodowód chuligana?
Dlaczego chuligan stał się problemem politycznym?
Jak mucha zwalczała chuliganerię?
Co wspólnego z polskim chuliganem miał bagnet w brzuchu Koreanki?
Czy chuligan i bikiniarz byli przyrodnimi braćmi?
To tylko niektóre z wielu ciekawych pytań, które autor stawia w zakrojonej na szeroką skalę opowieści o pladze, jaka nawiedziła Polskę Ludową w latach pięćdziesiątych minionego stulecia – chuligaństwie. Szeroką, bo przedstawiającą rozmaite aspekty tego zjawiska w okresie jego złotych lat, gdy chuligaństwo kwitło na potęgę – wskutek niemocy władz, nieudolności fatalnie wyszkolonej milicji, braku narzędzi prawnych, a także z powodu powiększania się rzeszy młodych ludzi znudzonych socjalistyczną „mową-trawą”. Wszystko w formach też rozmaitych, ale zawsze atrakcyjnych dla odbiorcy, zwłaszcza gdy nie jest pozbawiony poczucia humoru. Autor nie stroni od anegdot i historii barwnych, choć przecież wyłuskanych z ponurej, wszechogarniającej szarzyzny tamtej dekady. W paru momentach sięga i do własnych wspomnień, ale – w tych kluczowych – ponad „opis własnymi słowami” przedkłada pełnokrwisty, najlepiej oddający istotę rzeczy oraz atmosferę cytat.
Wielu czytelników lektura może zaszokować. Mniej nawet łobuzerskimi lub zgoła bandyckimi poczynaniami chuligańskich paczek, bardziej emanującym z licznych stron antyamerykanizmem, w treści i formie graniczącym z paranoją. Nie autora, lecz ważnych, choć drugoplanowych, bohaterów jego książki: polityków, dziennikarzy na usługach władzy, tzw. działaczy, prawników. Z kolei miłośników literatury i filmu zainteresują chuligańskie fascynacje autorów dzieł papierowych i celuloidowych. Jest jeszcze coś, co wyróżnia tę książkę – to ważny dla każdego rozdziału i dla wielu sytuacji opis tła, na jakim rozgrywają się przedstawione wypadki. Tła politycznego, społecznego, obyczajowego. Z kolei dołączone do każdego rozdziału „Niezbędniki” wyjaśnią (młodszemu lub po prostu mniej w historii zorientowanemu) czytelnikowi: kto, co i dlaczego.
Autor | Piotr Ambroziewicz |
Wydawnictwo | Wydawnictwo Naukowe PWN |
Rok wydania | 2018 |
Oprawa | twarda |
Liczba stron | 288 |
Format | 14.5x20.5 cm |
Numer ISBN | 978-83-01-19852-7 |
Kod paskowy (EAN) | 9788301198527 |
Waga | 422 g |
Wymiary | 150 x 211 x 25 mm |
Data premiery | 2018.04.20 |
Data pojawienia się | 2018.03.23 |
Produkt niedostępny!
Ten produkt jest niedostępny. Sprawdź koszty dostawy innych produktów.
"Złote lata polskiej chuliganerii. 1950-1960" są pozycją przede wszystkim naukową, co potwierdza warsztat autora, jego podejście do tematu oraz niezliczona ilość przytoczonych źródeł. Nie należy jednak obawiać się tego, że książka okaże się “trudna i nudna”, gdyż styl Piotra Ambroziewicza jest lekki, a jego nieco złośliwe uwagi i komentarze znacznie ożywiają narrację. Dla miłośników epoki PRLu jest to pozycja obowiązkowa, a dla tych, którzy jeszcze się wahają, powiem jedno: poczytajcie o tej niepewnej dekadzie w dziejach Polski Ludowej (gdzie żaden wyrok sądowy nie był niepodważalnie oczywisty) i wybrykach, od których włos jeży się na głowie. Sami zobaczycie, że młodzież przez te ponad pół wieku wcale tak bardzo się “nie zepsuła”, a może nawet i ucywilizowała?
"Złote lata polskiej chuliganerii" Piotra Ambroziewicza to ciekawa opowieść o Polsce lat 1950-1960, napisana z wielką znajomością tematu, ale i z poczuciem humoru. Dzięki temu całość połyka się jednym tchem.
Kim jest chuligan? Jestem pewna, że gdyby zadać to pytanie przypadkowo wybranej setce osób, odpowiedzi byłyby bardzo różne – od potępieńczych definicji, poprzez neutralne konteksty, aż do pełnej wyrozumiałości, gdyż chuligan bywa nieraz mylony z łobuzem, który może okazać się całkiem sympatyczny. Ileż to bowiem razy rodzice nazywają swoje dziecko łobuziakiem, nie nadając temu znaczeniu negatywnego zabarwienia.
Chuligan w ujęciu Piotra Ambroziewicza również nie jest pojęciem jednoznacznym. Autor porównuje np. chuliganerię z bikiniarzami, udowadniając, że nie są i nie powinny to być synonimy. Bikiniarze byli bowiem przede wszystkim buntownikami, którzy ubiorem, fryzurami i stylem bycia wyrażali swój bunt wobec zastanej, szarej i siermiężnej rzeczywistości. Ich kolorowe skarpetki do dziś mają symboliczny charakter i chyba najbardziej kojarzą się z tą subkulturą sprzed lat.
Chuligani – w przeciwieństwie do bikiniarzy – mieli skłonności do przemocy, nie tylko kradli, zastraszali i napadali, ale również gwałcili i potrafili pobić śmiertelnie kogoś, kto z jakichś przyczyn nie przypadł im do gustu.
W latach 50. i 60. minionego stulecia te dwie grupy zostały jednak wrzucone do jednego worka przez milicjantów i władze, którym mocno nie w smak były barwne skarpety, wąskie spodnie i oryginalne krawaty, nie mówiąc o "wrogiej i imperialistycznej" muzyce jazzowej, której nawet nie uważano za muzykę.
Piotr Ambroziewicz ukazuje nie tylko społeczny i socjologiczny wizerunek dawnego chuligana, łobuza i bikiniarza. Często sięga po przykłady z literatury, na czele ze "Złym" Leopolda Tyrmanda, oraz z filmu (np. "Piątka z ulicy Barskiej" czy "Sprawa do załatwienia" z Adolfem Dymszą).
Bardzo interesujące są fragmenty poświęcone językowi chuliganerii, która – na wzór gwary więziennej – posługiwała się wewnętrznym językiem, działającym na zasady grypsery. To nie tylko pojedyncze słowa, zwroty, ale i swoiste listy przykazań, lapidarne przyśpiewki oraz całe, nieraz wielozwrotkowe piosenki (np. "Idzie Figus Targową ulicą").
Co ciekawe, do grona chuliganów zaliczano przede wszystkim chłopców i młodych mężczyzn. Kobiety należały w tym gronie do rzadkości, gdyż traktowano je z lekceważeniem i pogardą. Autor pisze jednak o nielicznych przypadkach chuliganek, które zyskały sobie uznanie płci przeciwnej i nieraz przewodziły przestępczym grupom w sposób wyjątkowo brutalny.
Zjawisku chuliganerii w latach 1950-1960 wydano zdecydowaną walkę, porównując je w środkach masowego przekazu do wykolejeńców i amerykańskich, młodocianych gangów. Polowano i na rzeczywistych przestępców, i na zwykłych chłopaków, którzy uraczyli się na wiejskiej zabawie samogonem, po czym nakrzyczeli na sołtysa i wybili kilka szyb w remizie.
Procesy jednych i drugich opisywano na łamach prasy, przestrzegając "uczciwe, socjalistyczne społeczeństwo" przed kontaktami z wywrotowcami i zachęcając do donosów.
Piotr Ambroziewicz przywołuje w swej książce wiele udokumentowanych przykładów, anegdot i fragmentów z dawnych gazet. Opatruje je zabawnymi, satyrycznymi komentarzami, co bardzo ubarwia treść.
Niewątpliwą zaletą jego monografii jest zgrabne połączenie bogatej, szczegółowej wiedzy z lekkim, humorystycznym przekazem. Dzięki temu całość czyta się z niesłabnącym zainteresowaniem i uśmiechem na twarzy.
BEATA IGIELSKA